Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

4-soraw.
Salıq nızamshılıg’ında salıq sisteması tar ma’niste ko’rsetilgen bolıp, birdey mazmunga iye bolg’an h’a’m oraylasqan pul fondın quraytug’ın salıq, jıyım, bajı h’a’m basqa ma’jbu’riy to’lemlerdin’ jıyındısı salıq sisteması dep ataladı. Bul a’meldegi salıq kodeksi mazmunına say keledi.
Salıq sistemasının’ negizi bolg’an salıqlar o’zine ta’n o’zgesheliklerge, bir qatar belgilerge qaray toparlarg’a bo’linedi. Salıqlardın’ toparlarg’a bo’liniwi olardın’ obektine, o’ndiriw usıllarına, payda bolıwına (subektine), byudjetke bag’darlanıwına qaray alıp barıladı.
Tariyxta salıqlar o’ndiriw usılına qaray tuwrı h’a’m qıya salıqlarg’a, byudjetke o’tkeriliwine qaray ulıwma ma’mleketlik h’a’m jergilikli salıqlarg’a bo’linedi. Sonday-aq, salıqlar payda bolıw deregine qaray yuridikalıq h’a’m fizikalıq ta’replerden alınatug’ın salıqlarg’a bo’linedi.
Salıqlar salıqqa tartıw obektine qaray (3) u’sh toparg’a bo’linedi:
1.Oborotdan (aylanıstan) alınatug’ın salıqlar;
2.Da’ramattan alınatug’ın salıqlar;
3.Menshik (mal-mu’lk) qunınan alınatug’ın salıqlar.
Yuridikalıq ta’replerdin’ h’a’mme salıqları naq pulsız to’lenedi. Biraq, ayrım jıyımlar (ma’mleketlik h’a’m bajıxana bajları) naq pullı bolıwı mu’mkin. Yuridikalıq ta’replerdin’ salıqlardı naq pulsız to’lewi ju’da’ u’lken ekonomikalıq a’h’miyetke iye. Pul o’tkiziwler tezlesedi, sotsiallıq qa’rejetler tejeledi, u’nemlenedi.
Fizikalıq ta’repler degende, O’zbekstan Respublikasının’ puqaraları, shet-el puqaraları h’a’m puqaralıg’ı bolmag’an shaxslar adamlar tu’siniledi.
5-soraw.
G’a’rezsizlik jıllarında, salıq sistemasın reformalastırıwdı h’a’m onın’ rawajlanıwın anıq ko’rsetiw ushın sol da’wirdi u’sh basqıshqa bo’lip ko’rsetiw mu’mkin.
Birinshi basqısh-1991-1994-jıllar O’zbekstannın’ o’z salıq sistemasın du’ziwi h’a’m salıqlardın’ g’a’ziyneshilik a’h’miyetin asırıw basqıshı.
Salıq reformasının’ ekinshi basqıshı salıqlardı bazar ekonomikası talaplarına sa’ykeslestiriw h’a’m ka’rxanalardı, o’ndiristi rawajlandırıwdı xoshametlewge qaratıw da’wiri.
Bul da’wirge 1995-1997-jıllar tuwrı keledi.
Salıq reformasının’ u’shinshi basqıshı 1998-jıldan h’a’zirgi waqıtqa shekem dawam etpekte. Bul basqıshtı salıq sistemasında salıqlardı ıqshamlastırıw kontseptsiyasının’ baslanıw da’wiri dep ataw mu’mkin. Bul basqıshta salıq to’lewshi yuridikalıq ta’replerge imkanı barınsha a’piwayılastırılg’an, ıqshamlastırılg’an salıq sisteması engizilip, olardın’ salıq esapları, salıq to’lew mu’ddetleri ıqshamlastırıldı.