Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

Sheshiliwi:
1. Yuridiklıq shaxslardın’ payda salıg’ı obekti “O’nim (is, xızmetler)di islep shıgarıw h’a’m satıw qa’rejetlerinin’ quramı h’a’mde finanslıq na’tiyjelerdi qa’liplestiriw ta’rtibi tuwrısında” g’ı Nızamg’a muwapıq anıqlanıp, salıq obektin anıqlaw to’mendegi ta’rtipte alıp barıladı.
UP = SST - O’B = 3192 - 2695 = 497
(bunda,UP – ulıwma payda; SST – ssatıwdan alg’an sap tu’sim; O’B- satılg’an o’nimnin’ o’zine tu’ser bah’ası).
TXP = UP – DQ + BD – BSh = 497 – 118 + 35 = 414
(bunda, TXP– tiykarg’ı h’ızmetten alıng’an payda; UP – ulıwma payda; DQ – da’wir qa’rejetleri; BD – tiykarg’ı xızmetten alıng’an basqa da’ramatlar; BSh - tiykarg’ı xızmetten ko’rilgen basqa shıg’ınla (ziyan)).
UXP = TXP + FX – FXQ = 414 + 104 – 15 = 503
(bunda, UXP –ulıwma xojalıq xızmetinen alıng’an payda; TXP– tiykarg’ı h’ızmetten alıng’an payda; FXD – finanslıq xızmetten alıng’an da’ramatlar;
FXQ -finanslıq h’ızmet qarejetleri).
STP = UP +KP – KSh = 503 + 5 = 508
(bul jerde, STP- salıq to’legenge shekemgi alıng’an payda; UP – ulıwma payda; KP-ku’tilmegen payda; KSh- ku’tilmegen shıg’ın (ziyan).
2. STPg’a joqarıdag’ı Nızamnın’ 1-qosımsha qa’rejetleri h’a’m 2-qosımsha qa’rejetlerinin’ parqı tiklenedi,yag’ni bizdin’ mısalımızda:
508 + 312 = 820 mın’ sumdı qurag’an.
Usı summadan aktsiyalar h’a’m qımbat bah’alı qag’azlardan dividentler (protsentler) to’lew dereginde salıqqa tartılg’anlıg’ı u’shın shegiriledi, yag’ni:
820-75=745 mın’ sumdı quraydı.
Usıdan salıq boyınsha jen’illikler shegiriledi, yag’ni
745-100=645 mın’ sumdı kuraydı.
3. 20 13 jıl u’shın payda salıg’ı stavkası 9 protsentligin esapqa alıp salıq summası:
D(p)s = 645 x 10 / 100 = 64,5 mın’ sumdı quraydı.
2-ma’sele. İslep shıg’arıw ka’rxanası ekinshi jıl xızmet ju’rgizbekte, onın’ payda salıg’ı to’legenge shekemgi da’ramatı (2-san, 170-qatar) 350 mın’ sum bolg’an.
Esabat da’wiri u’shın qosımsha tu’rde to’mendegi mag’lıwmatlar bar:
Hakimyatqa sponsorlıq ja’rdem ko’rsetilgen – 18 mın’ swm;
Qariyalar uyine ja’rdem ko’rsetiw u’shın – 249 mın’ swm .
Esabat da’wiri u’shın ka’rxana to’lewi kerek bolg’an da’ramat salıg’ı neshe sumg’a ten’ ? (salıq stavkası – 9%)
3- ma’sele. To’mendegi mag’lıwmatlar tiykarında payda salıg’ın esaplan’ (mın’ sum):
Satıwdan alıng’an sap tu’sim – 3192
- bunnan eksport xızmeti – 670
Salıq to’lgenge shekemgi payda – 508
Alıng’an dividentler – 75
Salıq boyınsha jen’illikler – 100
Sheshimi:
1. Respublikamız salıq nızamshılıg’ına muwapıq yuridik shaxslardın’ erkin almastırılatwg’ın valyutadag’ı eksportına jen’illik stavkalar belgilengen. Demek, jen’illik stavkalardın’ qaysı birin qollanıwdı anıqlaw u’shın eksport tovardın’ ulıwma satıw ko’lemindegi salmag’ı anıqlanadı, yag’ni:
(670 / 3192) x 100 = 20.9
Bul mısalda eksport tovardın’ ulıwma satıw ko’lemindegi salmag’ı 20.9 protsentti qurag’an. Bunday jag’dayda belgilengen payda 30 protsentke kemeyedi, yag’ni:
12 x 30 / 100 = 3.6 g’a, demek ka’rxana payda salıg’ın 8.4 foizda (12 – 3.6) to’leydi
2. 508 + 312 – 75 – 100 = 645 mın’ sum.
645 x 8,4 / 100 = 54.18 mın’ summ.
O’zin-o’zi qadag’alaw ushın sorawlar.
Payda salıg’ı O’zbekstanda qashan en’gizilgen?
Yuridik shaxslar payda salıg’ın to’lewshileri kimler?
Rezident h’a’m norezident kimler h’a’m olar qanday ta’rtipte salıqqa’ tartıladı?
Salıq obekti h’a’m salıqqa tartıw bazası qanday anıqlanadı?
Ka’rxananın’ finanslıq xızmet na’tiyjeleri qanday anıqlanadı?
Yuridik shaxslardan alınatwg’ın payda salıg’ı stavkaları qaysı kriteriya tiykarında belgilengen?
Qanday yuridik shaxslar payda salıg’ın to’lewden tolıq azat etiledi?
Yuridik shaxslardın’ qanday paydası yuridik shaxslar payda salıg’ınan to’lewden azat etiledi?
Yuridik shaxslardın’ qanday qa’rejetleri salıqqa tartılatwg’ın da’ramattan kemeytiriledi?