Tema : Servis mádeniyatı. Servisshilik. Ámeliy shınıǵıw maqseti

Jámáát degi uyqaslıq

SHaxs basqa kisiler menen munasábetke kiriser eken, ol óziniń peyil - atvori hám xatti -háreketlerin basqalardıń xatti - háreketleri menen uyqaslashtirib alıp barıwı, yaǵnıy hár bir shaxs jámáát aǵzaları menen sıyıwıwı kerek. Bunıń ushın shaxs basqa aǵzalardı chug'ur úyreniwi kerek. Jámáát degi shaxslararo munasábetlerdi, yaǵnıy adamlardıń bir - birlerine járdem beriwlerin, doslasıwı, málellesiwi, jarasıwların úyrenip shıǵıw kerek boladı. Jámáát degi munasábetlerdi úyreniw basshılıq qılıw múmkinshiligin tuwdıradı.

SHaxs jámáátte basqalarǵa uyqas keletuǵın bolsa, onıń qulıq - atvori hám háreketleri basqalarda unamlı reakciya tuwdıradı. Psixologiyalıq tárepten tuwdıradı. Psixologiyalıq tárepten sıyıwmaytuǵın kisiler jámáátte uzaq waqıt qololmaydilar. SHaxsning jámáát menen iykemlese almasl igiga bir neshe sebepler bolıwı múmkin. Mısalı : birden-bir bir maqsettiń bolmawi, shaxsda unamsız páziyletlerdiń bolıwı, tákabbirlik, ezbelik, ózin tuta almaslik sıyaqlılar. Gruppa sanasın menen toparıy uyqaslıq bir - biri menen baylanıslı túsinikler bolıp tabıladı. Jámáát hám toparıy uyqaslıq fiziologikalıq, psixologiyalıq bolıwı múmkin. Mısalı, sıyıwmaytuǵın bolsa, onıń peyil - atvori, háreketleri basqalarda unamsız reakciya fizikalıq tárepten hálsiz bolǵan jigit menen saw, kúshli jigitke bir qıylı jumıs tapsırılsa olarda fiziologikalıq nomoslik gúzetiledi. Jası túrli qıylı oqıwshılarda bir qıylı másele sheshiw taps hirilsa psixologiyalıq tárepten nomoslikni keltirip shıǵaradı.

. Telefonda sóylesiw mádeniyatı. Isbilermenli kda protokol, sıylıq.

Isbilermendiń sırtqı ko'rininsh hám manerasi Telefonda so' zlashuv qısqa, anıq, kishi piyillik menen jumıstıń mánisine arnalǵan bolıwı kerek. Nomer terip, telefon awlaq jergini ko' tarilganini bilgeningizdan so' ng, áwele, sálemlashing, eger siz kerek adam menen sóylewayotganingizga isenim ónim qılsańız, ózińizdi tanıstırıń hám «marhamat etip», «salomat bolıń» sózlerin isletip telefonǵa ózińizge kerekli adamdı so'rang. Eger adasıp basqa jayǵa túsip qalsańız, keshirim sorap, «marhamat» degen sózden keyin telefon awlaq jergini qoyıng. Telefonda soylesgende famılıyańızdı, atıńızdı, otangizning atın tolıq aytıń. Eger telefonda sóylesiw uzaq dawam etetuǵın bolsa, sóylewip atırǵan adam uzaq sáwbetti hoxlaydimi, joqpa, onı álbette, biliw kerek. Eger sizge telefon gúńgirto g'i bolıp qalsa, siz shólkemińiz yoxud firmańız atınıń yamasa ózińizdiń atıńızdı aytıń. Eger siz qandayda bir jumıs menen gúmira bolsańız, telefonda sóylewiwge waqıtıńız bolmasa, « salamat bolıń», «marhamat etip keyin telefon etiń» degen sózler menen ózińizge hám telefon etken kisige qolay múddet belgilep, telefon trubkasın qoyıng.

Jeke sóylesiwlerdi hesh qashan birovlar qatnasıwında alıp barmang. Eger qońıraw uzilib qalsa, taǵı telefondı kuting. Sóylesiwdi baslaǵan tárep juwmaqlastırıwı shárt. Jumıs bo' yicha dem alıw kúnleri birovlarga qo' ng' Irak qılıw odobdan emes. Eger úyine telefon qılsańız, álbette. keshirim sorap ózińizdiń kimligingizni aytıń. Tınıshsız etkenińiz ushın keshirim so'rang.Aqsham saat 22 den keyin, azanda 7 ge shekem kvartira, úylerge telefon qılıw odobdan emes. Tunda birovning úyine telefon etip, tınıshsız qılıw g'irt buzıqlıqqa kiredi. Telefonda so' zlashganda « Kim bul? », yamasa « Sen gey birewn? » degen qo' pol sózler menen shaqırıq etpeń. Insanlar, isbilermenler, isbilermenler menen ushrashqande ózińizdi tanıstırıwdıń qolay qurallarından biri olarǵa ózińizdiń sapar kartochkalaringizni beriwińiz bolıp tabıladı. Áne sol munasábetińiz arqalı siz keleshekte olar menen baylanıs ornatıwǵa, jumıs maydanınan máslahátlesiwge ózińizdiń umtılıwıńızdı kórsetiw etken bolasız.

Sapar kartochkaların qanday kólemde, qanday shriftte jazılıwı baspaxanaǵa baylanıslı. Onıń hesh qanday qálipi joq. Lekin házir ámelde qollanilayotgan sapar kartochkaları aq qalıń qaǵazǵa (9 x5 sm kólemde) baspaxanada tayarlab beriledi. Ol jaǵdayda sizdiń atıńız, famılıyańız otangizning atı, onıń tagida sizdiń iyelep turǵan lawazımıńız, tómeninde shep tárepinde adresińiz, telefon nomerińiz, álbette, xızmet telefonı hám úy telefonı nomeri, eger faks, teleksingiz bo' lsa, olar sapar kartochkalarınıń tómeninde oń tárepke jazıladı. Sapar kartochkaların eki tilde, yaǵnıy mámleket tili - ózbek tilinde, hám de yamasa ingliz, yamasa orıs, yamasa nemis, yamasa frantsuz, yamasa arab tillerinde jazılıwı múmkin. Hayallardıń sapar kartochkaları er adamlarnikiga salıstırǵanda kishilew kólemde boladı. Pochta arqalı yamasa kur'er arqalı jónetiletuǵın sapar kartochkaları qutlıqlaw xat, « ashıq xatlar» ornın basıwı múmkin. Odan tısqarı húrmetli adamlarǵa jónetiletuǵın sıylıqlarǵa, gullerge eń jaqsı tilekler tilep qol menen jazıp sapar kartochkaları jıberiw da múmkin. Sapar kartochkaların qutlıqlaw xat ornında jo'natayotganda, oǵan frantsuzcha mánisti lotin alfavitinde qısqartirib jazıp jıberiw máslahát beriledi.

Bul zat sapar kartochkasınıń tómengi tárepine tómendegishe jazıladı :

R. f - bayram menen qutlıqlawlaw

R. f. Na - Jańa jıl menen qutlıqlawlaw

R. S.- Muńlaslıq bildiriw

R. R. S.- sırtından (ǵayıptan ) uzaq komandirovkaga ketilgani ushın keshiriw soraw mánisinde.

Jumıs maydanınan bolatuǵın ushırasıwlar tashkil etiw ózara kelisiwler alıp barıw ushın eń zárúrli tártiplerden, qoi delerden biri bolıp tabıladı. Ushırasıw ótkeriwdi tárepler menen 2-3 kún aldın kelisip alınadı, sol processda talqılaw etiletuǵın máseleler, máseleler temaları da kelisip alınadı. Álbette, ushırasıw múddeti, onıń dawam etiw waqti, neshe saatqa qaratnishi da kel ishilishi shárt. SHu kúnniń ózinde ushırasıwda kóriletuǵın máselelerdiń materialları, ózara kelisiwlerdiń juwmaǵı haqqındaǵı jazba yamasa awızsha hújjet haqqında da pikirlewiledi. Ózara kelisiwlerdiń baslanıw waqtın eki tárep kelgenler waqıtta, álbette, keshiktirmasdan óz waqtında baslaw kerek. Hákis halda táreplerden biri narazı bolıwı múmkin jáne bul ápiwayı etikalıq normalarǵa da tuwrı kelmeydi. Isbilermenlik hám isbilermenlik boyınsha ózara kelisiwler arnawlı ajıratılǵan, úskenelestirilgen bólmelerde ótkeriledi. Hár bir ózara kelisiwlerde uchrashayotgan, qatnasıp atırǵan tárepler wákilleri basshılarınıń famılıyaları, ákeleriniń atı, ózleriniń atı, qaysı shólkem yamasa firmadan ekenligi kartochkalarǵa jazıp qarsısındasına qoyıp qóyıladı. Jay, yaǵnıy stul, stollarda jetispewshilik degen zat bolmawi da etikalıq normalar hám óz-ara húrmettiń belgisi bolıp tabıladı. Eger zárúr bolıp qalsa, ózara kelisiwlerdi basqarıw ushın arnawlı qánigeler usınıs etiledi. Stollarda wákiller ushın qaǵaz, jazıw inventarlarınıń jetkilikli bolıwı, salqin ishimlikler qoyılıwı, eger ıssı shay yamasa kofe, azǵantay shıyrın pishiriqlar beriliwi, álbette, ózara kelisiwler degi tánepis sıyaqlında yamasa kelisiwden 10 -15 minut keyin ámelge asırılsa etikalıq mádeniyat nechog'li joqarı ekanligadan dárek beredi. Ózara kelisiwlerdi ótkeriw, olardıń nátiyjeli bolıwın támiyinlewdi, ushırasıwdı ótkeriw ǵayratı menen shaqırıq etken tárep - shólkem, firma óz moynına aladı. Ushırasıwlardı azanǵı shay (lanch ), keshki awqat, túslıq yoxud kofege usınıs etiw formasında uyushtirilishi maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Azanǵı shay (lanch ) de saat 12-13 lar arasında, ózara kelisiwler dawamında yamasa 1-1, 5 saattan keyin shay yamasa kofe tortiladi. SHarqiy úrp-ádetlerge muwapıq bul waqıtta, ádetde, túslıq bolıwı da múmkin. Ol jaǵdayda palaw yamasa la g'mon, al batta, shay yamasa basqa ishimlik, nan tortiladi. CHoyga saat 16 -18 arasında, álbette, bul hayallar ushın, ayırım jaǵdaylarda er adamlar da usınıs etiliwi múmkin. CHoyning dawamıyliga 1-1, 5 saatqa qaratnishi kerek. Kokteyl yamasa kofe dep atalıwshi qabıl dástúrinde kóbirek ishimlikler, azraq jaranıń zaqımlanǵan jeriniń irińlesiwiler tortiladi.Túslıq qabıl dástúrleri ishinde eń jaǵımpazlısı bolıp tabıladı. Bul kesh saat 20 menen 21 aralıǵinda bolıp ótedi hám ol 2-3 saat hám odan uzaǵıraq múddette da dawam etiwi múmkin. Bul processda stol átirapında 1 saatsha ózara kelisiwler alıp barıladı.

«SHved stoli» yamasa bir demde túslıq qılıw procesi óz-ózine xızmet tiykarında ámelge asıriladı. Keshki awqat kesh saat 21 de hám odan keshlew boshl anadi. Keshki awqat túslıqtan suyıq awqat tortilmasligi menen parq etedi. «Bir bokal shampanga» - bul qabıl dástúri saat 12 de baslanıp, saat 13 te tawsıladı. Eger siz qabıl dástúri uyushtirmoqchi bolsańız, ol hár tárepleme tolıq oylap, hesh bir kemshiliksiz, joqarı dárejede ótkeriliwi shárt.Qabıl dástúrin ótkeriw ushın oǵan tómendegishe tayarlanadı : qabıl dástúriniń túrin tańlaw, usınıs etiletuǵınlardıń ro' yxatini duz i sh, mirátnamalardı óz waqtında jıberiw, qonaqlardı stol átirapında jerlesiwlerin joybarlaw, sóylewlerdi tayarlaw, qabıl dástúrin o'gkazish rejimin dúziw, awqatlar dizimi ni dúziw, xananı yamasa zalni úskenelew, qonaqlarǵa xızmet kórsetiwge tay yorlanish.

Stol átirapına ótkeriw tómendegishe:

1. Qabıl dástúrin tashkil etken hám ótkerip atırǵan boshli qning oń hám shep tárepine jaǵımpazlı er adam qonaqlar ótkeriledi. Keyin hayallar janına er adamlar ótkeriliwi maqsetke muwapıqair.

2. Hayallar menen hayallardı qasında o'tqazilmaydi.

3. Erni hesh qashan óz hayalı janına o'tqazilmaydi.

4. Bir shet el mámleketten kelgen eki sırt el puqarası da qasında o'tqazilmaydi.

5. Stolning aqırında qabıl dástúrin ótkerip atırǵan shólkem, kárxana, firmanıń xızmetkerleri o'tiradilar, olar ishinde hayallar bolmaydıliga shárt.

Qabıl dástúrin ótkeriw processinde kishi piyillik hám qonaqlarǵa dıqqat qoyıw menen munasábette bolıw kerek. Eger siz qabıl dástúrine mirátnama alsańız, oǵan yamasa barıwıńız, yamasa bara almasligingiz tuwrısında óz waqtında juwap beriwińiz kerek, Eger qabıl dástúrine baraman, dep wáde bersangiz, álbette, barıwıńız májburiy bolıp tabıladı. Hákis halda siz etikanıń ápiwayı qaǵıydalarına ámel etpegen sada kisi esaplanıp qalıwıńız múmkin. Qabıl dástúrine óz waqtında barıw da etikalıq (xulqiy) normalarǵa siz qanday ámel etiwińizdi kórsetedi.

Jumıs maydanınan bolatuǵın qabıl dástúrinde siz stol átirapında ózińizdi ádepsiz ekenligińizdi kórsetiw etsangiz, kópshilik isbilermenler hám isbilermenler ishinde, olar áleminde, siz húrmet-itibarıńızdı joǵatıp qo'yasiz.

Sıylıqlar beriw. Firma belgisi túsirilgen suvenirni sıylıq qılıw isbilermenlik álemi de qashannan berli úrp ádetke aynalǵan. Biraq, bul jerde de aqloqiy shegara hám norma bolıwı kerek. Júdá qımbat bahalı sıylıqlardı beriw múmkin emes. Endi bul sıylıq emes, dáme, poraga aylanadı, ol bolsa g'irt ahloqsizlikni joqarı kórinisi bolıp tabıladı. Biraq, normaında etilgen sıylıq sizdiń kásipleslerińizge qanday jeke munasábette ekenligingizdan dárek beredi. Basqa shet el mámleketlerge barǵanda, kórkem dóretpeler, músinshilik, ámeliy kórkem óner dóretpeleri, gravyuralar, qandakorlik úskeneleri, yad medalları, sheberchilik ónimleri, tabaqlar, kitaplar, gramplastinkalar, Buxoro altın ipida tikilgan tonlar, belbog'lar, taqıyalar sıylıq qılıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bawırlas sheriklerińizge taǵı tómendegi sıylıqlardı milliy salqın hám basqa ishimlikler, shıyrınlıklar, chekiw quralları, sherimnen islengen zatlar, gúzeshilik ónimleri, shıysheden jasalǵan túrli zatlar, metaldan islengen túrli sıylıqlardı beriwińiz múmkin.

Hesh qashan baypaq, kóylek, shlyapa, parfyumeriya ónimlerin sıylıq jol menende bermang, biraq galstukni istisno jol menende sıylıq etsangiz bo'laveradi. Sıylıq beriw processinde sheriklerińizge yaǵımlı sózler, tilekler aytıp, házil házil-dálkek menen munasábette bolsańız, yoqasiz hám yutasiz. Eger sheriklerińiz hám isbilermenlikdagi dosıńız sizdi uyge usınıs etse,eń jaqsı sıylıq guller bolıp tabıladı. Onı ashıq halda yamasa arnawlı oralǵan jaǵdayda usınıs etesiz. Aldın isletilingen zatlardı (áyyemgi suwretleytuǵın, ámeliy kórkem óner dóretpeleri bunnan tısqarı ) sıylıq qılıw kerek emes. Lekin firma atınan bólek jaǵdaylarda

(yubileylarda) qımbat bahalı taqinchoqlar hám basqa soǵan uqsas zatlardı sıylıq qılıw múmkin. Sıylıqtı qabıl qılıwdıń ózine tán etikalıq qaǵıydaları, normaları bar.

Onı alǵannan keyin ashıp kóriw, sıylıqtı bergen kisiniń didini artıqmash dárejede

bahalaw hám de oǵan minnetdarshılıq bildiriw zárúr. Úshinshi kisi arqalı berip jiberilgen sıylıq ushın da telefon arqalı yamasa qısqa xat arqalı minnetdarshılıq bildiriw kerek. Sıylıq júdá da qımbat bahalı bolsa, sıylıqtan waz keshiw menen onı iyesine minnetdarshılıq bildirip hám waz keshiw sebebin búydew kerek boladı. Turaqlı logikalıq bolıń,sıylıqtı uzaq zo'rlab beriwmoqchi bolsalar da qabıl etpeń hám onıń sebebin kishi piyillik hám bosiqlik menen túsindiriwge háreket etiń. Isbilermen yohud isbilermen mudami yodida bir zattı saqlawı shárt. Bul zat isbilermen sóylewiniń sawatlı, logikalı, intalı reńlerge bay bolıwı, jumıs maydanınan bolatuǵın ushırasıwlarda hal etiwshi ahloqiy áhmiyetke iye boladı. Sózlerdi aytılıw qılıwda olardı buzmaslik, dawıstı kóteriw yamasa arqayın sóylew da úlken rol' uynaydi. Hár bir isbilermendiń jumıs stolida shet el hám ózimizdiń sózliklerimiz bolıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.

Mekemelik bılgırsımaqlıqtan, norması buzılǵan sózlerden qoching. Artıqsha sózler qosılǵan aylanba gáplerden waz keshiń, olardı isletmang. Kerek bolmaǵan jaǵdayda shet el, sırt el puqarası sózlerdi isletmang.

«Jatıpisher» sózler: « innaykeyin », «shunday etip», «mana», «xaligi » sózlerdi isletmang, olar esitiwshilerdi zeriktiradi. Sóylewayotganda hadeb ózińizdi, húrmetińizdi, kárxanańızdı maqtawdan tiyiling. Bul zatlar da sizge abıray keltirmeydi.

Isbilermen iskerliginde isbilermenlerdiń sırtqı túsi hám manerasi ózine tán ózgeshelikli jaǵdayda bolıwı talap etiledi. Jaqsı baylanıspaǵan galstuk yamasa tazalanbaǵan poyafzal da isbilermendiń sırtqı túsin buzib turadı. Oǵada kózge taslanatuǵın kiyimdi kiymang. Klassik modada arqayın reńli kostyum kiyiw, bir qıylı reń kóylek, saldamlı saylanǵan galstuk taǵıw kerek. Túrli - rayon baqqallıq zatları : úzik, shınjır, znachoklar taǵıw usınıs etilmeydi. Kostyum mudami tuymeleri qadalgan, qáwmetke jabıwıp turǵan jaǵdayda bolıwı kerek. Kostyumning tós qaltalarına ruchka, qálem, kóz áynek, taraq sıyaqlı zatlardı solmang. Rásmiy qabıl dástúrlerine anıq usınıs etilgen kostyumlarni kiyip barıw talap etiledi. Keshte qabıl dástúrlerine barılatuǵın bolsa, qara reńdegi kostyum, aq kóylek, qara yamasa bawırrang ayaq kiyim bolıwı kerek. Hátte er adamlar kiygan baypaq kostyum ranggiga uyqas bolıwı kerek.Kostyumdan sal qaralaw, ayaq kiyimnen sal ochroq bolsa, taǵı jaqsı. Ashıq reńdegi ayaq kiyimdi ashıq reńdegi kostyum menen kiyiladi. Aq baypaq tek dem alısqa hám fizikalıq tárbiyaǵa kiyiladi.Avtomobilge otırıwdıń da óz ahloqiy qaǵıydası bar. qabıl dástúrine baratırǵanda, arqa otırǵıshqa otırıw, kiyatırǵanda bolsa shafyordıń qasında keliw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Eger siz jeńil avtomobildi basqarib baratırǵan bolsańız, ol jaǵdayda siz tekǵana avtomobil' hám ózińiz, ol jaǵdayda kiyatırǵan jolawshı tuwrısında da oylawıngizga tuwrı keledi. Jolawshılarǵa sóylew usınıs etilmeydi, basqa shafyorlardıń etikası haqqında túsindirme beriw da orınlı emes. Intalarǵa berilmaslik kerek.

Júriwingizga da itibar beriwingizga tuwrı keledi. Basıńızdı kóterip, tik halda, egilmasdan yuring, júriw jaǵdayıńız da sha'ni - shavkatińiz hám abıray - itibarıńızdan, qadr qımbatingizdan bildirgi beredi. Aqmaqona ádetlerdi taslawıngizga tuwrı keledi, hákis halda, isbilermenlik hám isbilermenlikte olar sizge pánt berip qoyıwı múmkin. Kresloda yotib alǵanday o'tirmang, stuldı ol jaqtanlıq bul yoqqa «ot etip»minmang, stul shetsinde o'tirmang, bir oyog'ingizni ekinshi oyog'ingiz ústine tastap o'tirmang, sherik menen soylesip atırǵan waqıtta oyog'ingizni likki llatib túrmeń. Qolıńızdı mudami qadaǵalaw etiń, burningizni kovlamang, oyog'ingizga barmaǵıńızdı tiqmang, shashıńızdı, basıńızdı, qulaǵıńızdı tutqınǵa alıwımang. Sáwbetlesińizdi qolıńız menen turtib sóylemeń. Sáwbetlesińiz qarsısındasında burningizni qoqmang. Hesh qashan sonı esten shıǵarmangki, sizdi sırtqı túsńiz hám ózińizdi qanday tutıwıńız basqalar dıqqatın jalb etedi.

Ahloqiy norma sezimin tolıq iyeleń. Hár qanday ahloqiy norma shegarasınan shıǵıw átirapdagilarning dilgirine tegadi hám sizge qarsı isleydi. Oǵada intalarǵa, epshillikke, waǵırlılıqqa berilmang, biraq tepsatebranmas, haddan zıyat halim, bıyparq da bo'lmang. Mudami dıqqat menen adamlarda siz haqqıńızda qanday tásirler qaldırishingiz haqqında kuzating. Bul óz-ózin oǵada salawat tutıw ushın

kerisinshe óz-ózin mekeme etiw ushın kerek boladı.