Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi B. A. Fayzullaev, B. K. Turumbetov, J. D. Xudayberganov

Hisobot mazmuni.

3. 
   3-laboratoriya ishi bo‘yicha har bitta talaba 2tadan topshiriqlarni bajaradi.
   

1-chi topshiriqda talabalar berilgan funksiyaning elektron sxemasini HAM, YOKI va EMAS mantiqiy elementlari yordamida (Electronics WorkBench dasturida) yasab, rostlik jadvali tuziladi va hisobot elektron va qog‘oz shakllarida topshiriladi.

3-laboratoriya ishi bo‘yicha 1-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

3.3-jadval.

Variant №	Berilgan funksiya	Variant №	Berilgan funksiya
1.	f=	9.	f=
2.	f=	10.	f=
3.	f=	11.	f=
4.	f=	12.	f=
5.	f=	13.	f=
6.	f=	14.	f=
7.	f=	15.	f=
8.	f=	16.	f=

2. 2-chi topshiriqda talabalar berilgan funksiyaning elektron sxemasini HAM, YOKI va EMAS mantiqiy elementlari yordamida yasashi (Electronics WorkBench dasturida) va rostlik jadvalini (elektron shaklda) tuzishi kerak.
2-chi topshiriq bo‘yicha laboratoriya ishi hisoboti qog‘oz shaklda topshiriladi.
3-laboratoriya ishi bo‘yicha 2-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

3.4-jadval.

Variant №	Berilgan funksiya	Variant №	Berilgan funksiya
1.	f=	9.	f=
2.	f=	10.	f=
3.	f=	11.	f=
4.	f=	12.	f=
5.	f=	13.	f=
6.	f=	14.	f=
7.	f=	15.	f=
8.	f=	16.	f=

Mustaqil bajarish (tayyorlanish) uchun savollar

1. 
   n-MDYA tranzistorlar asosidagi invertor sxemasini EWB dasturi asosida keltiring.
   
2. 
   BTlar asosidagi invertor semalarini EWB dasturi asosida chizing.
   
3. 
   P-MDYA tranzistorlar asosidagi invertor sxemasini EWB dasturi asosida tuzing.
   
4. 
   EMAS mantiqiy elementining prinsipial sxemasini EWB dasturi asosida chizing va ishlash jarayonini kuzating.
   
5. 
   KBT asosidagi invertor sxemasini EWB dasturi asosida tuzib ishlashini tekshiring.
   
6. 
   KMDYA tranzistorlar asosidagi invertor sxemasini EWB dasturi asosida chizib ishlash jarayonini tekshiring.
   

BT - Bipolyar Tranzistor

KBT - Komplimentar Bipolyar Tranzistor
MDYA - Metall Dielektrik Yarim O’tkazgich
KMDYA - Komplimentar Metall Dielektrik Yarim O’tkazgich

4 laboratoriya ishi. HAM-EMAS mantiqiy elementini o‘rganish

Laboratoriya ishining maqsadi. HAM-EMAS mantiqiy elementini tadqiq etish. Sxemada belgilanishi. Rostlik jadvali. HAM-EMAS ME asosida HAM, YOKI va EMAS MEini yasash.


Laboratoriya ishi topshirig‘i.
2.1. HAM-EMAS mantiqiy elementini sxemada belgilanishi o‘rganish.
2.2. HAM-EMAS mantiqiy elementini rostlik jadvalini bilish.
2.3. HAM-EMAS ME asosida HAM, YOKI va EMAS MEini yasash.
2.4. Berilgan funksiyaning elektron sxemasini HAM-EMAS ME asosida yasash.


Nazariy ma’lumotlar.


HAM-EMAS mantiqiy elementi. 2-chi va 3-chi laboratoriya ishlarida bizlar HAM, YOKI va EMAS mantiqiy elementlarini ko‘rib chiqqan edik. Amaliyotda ko‘pchilik mantiqiy sxemalar HAM-EMAS va YOKI-EMAS elementlpri asosida amalga oshiriladi. Sababi HAM va YOKI mantiqiy elementlari iqtisodiy tomondan qimmatga tushadi.
HAM-EMAS funksiyasi algebraik ko‘rinishi f= ifodalanadi. Bu funksiyaning rostlik jadvali 4.1-jadvalda keltirilgan.

4.1-jadval.

A	V	f
0	0	1
0	1	1
1	0	1
1	1	0

Raqamli tizimlarda HAM-EMAS funksiyasi HAM-EMAS elementi deb ataluvchi elektron sxema yordamida amalga oshiriladi. 4.1-rasmda

HAM-EMAS elementining belgilanishi ko‘rsatilgan.

4.1-rasm. HAM-EMAS elementining belgilanishi.

Rostlik jadvali shuni ko‘rsatadiki, agarda HAM-EMAS elementining 1ta yoki 2ta kirishida mantiqiy «0» bo‘lsa, u holda uning chiqishida mantiqiy «1» bo‘ladi. Qalin shriftlar bilan ko‘rsatilgan rostlik jadvalining 2ta satri HAM-EMAS elementining A kirishida barcha vaqt mantiqiy «1» bo‘lgandagi holatini xarakterlaydi. Bu satrlarni ko‘rib chiqsak, agarda V=0 bo‘lsa f=1 bo‘ladi hamda V=1 bo‘lsa f=0 bo‘ladi (4.2-rasm).

4.2-rasm. 2ta kirishli HAM-EMAS elementining A kirishida barcha vaqt mantiqiy «1» bo‘lgandagi holati.

HAM, YOKI va EMAS elementlarini HAM-EMAS elementlari yordamida amalga oshirsa bo‘ladi.

Hisobot mazmuni.

1. 4-laboratoriya ishi bo‘yicha har bitta talaba 2tadan topshiriqlarni bajarishi lozim.

1-chi topshiriqda talabalar berilgan funksiyaning elektron sxemasini HAM-EMAS mantiqiy elementlari yordamida yasashi va rostlik jadvalini tuzishi kerak (laboratoriya ishlari daftarida).
4-laboratoriya ishi bo‘yicha 1-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

4.2-jadval.

Variant №	Berilgan funksiya	Variant №	Berilgan funksiya
1.	f=A D+ +	9.	f=BCD+AB+ C
2.	f= D+ D+A	10.	f= B+ +ABC
3.	f=ABD+ E+BCD	11.	f=B +AB+ACD
4.	f= + BC+AB	12.	f= +ABC+
5.	f= + +CD	13.	f=ABC+ B+
6.	f=AB +A D+A D	14.	f=B +AB+ACD
7.	f= + B +ABC	15.	f= D+ + D
8.	f=B+ +ACD+A	16.	f=BD+A +

2. 2-chi topshiriqda talabalar berilgan funksiyaning elektron sxemasini HAM-EMAS mantiqiy elementlari yordamida yasashi (Electronics WorkBench dasturida) va rostlik jadvalini (elektron shaklda) tuzishi kerak.
2-chi topshiriq bo‘yicha laboratoriya ishi hisoboti qog‘oz shaklda topshiriladi.
4-laboratoriya ishi bo‘yicha 2-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

4.3-jadval.

Variant №	Berilgan funksiya	Variant №	Berilgan funksiya
1.	f=AB +A D+ C	9.	f=ABCD+ B D+AB +CD
2.	f=B + B +A	10.	f=A +(B+ )*
3.	f= +ACD+A	11.	f=AB+ D+BD+ D+AC
4.	f= C+BC+	12.	f= (B+C+DE)
5.	f=A D+ B +C	13.	f=BD+ C+
6.	f=A+ C+	14.	f=(AB+C)( )
7.	f= B+B D+	15.	f=( + )(C+ D)
8.	f=B D+ C +A	16.	f=AB +AD+B +AC

Mustaqil bajarish (tayyorlanish) uchun savollar

1. 
   HAM – EMAS (Sheffer) mantiqiy elementining prinsipial ko’rinishini EWB asosida tuzing.
   
2. 
   HAM – EMAS (Sheffer) mantiqiy elementining ayniyatlarini keltiring.
   
3. 
   2 HAM – EMAS mantiqiy elementini EWB asosida sxemasini tayorlang.
   
4. 
   2 HAM – EMAS mantiqiy elementi asosida HAM mantiqiy amalini bajarish sxemasini keltiring.
   
5. 
   2 HAM – EMAS mantiqiy elementi asosida YOKI mantiqiy amalini bajarish sxemasini tuzing.
   
6. 
   2 HAM – EMAS mantiqiy elementi asosida EMAS mantiqiy amalini bajarish sxemasini tayorlang.
   
7. 
   3 HAM – EMAS mantiqiy elementini EWB asosida tuzing.
   
8. 
   3 HAM –EMAS mantiqiy elementining haqiqiylik jadvalini tuzing.
   
9. 
   4 HAM – EMAS mantiqiy elementini EWB asosida tuzing.
   
10. 
    K-MDYA tranzistorlar asosida 2 HAM – EMAS mantiqiy element sxemasini tuzing.
    

5 laboratoriya ishi. YOKI-EMAS mantiqiy elementini o‘rganish

Laboratoriya ishining maqsadi. YOKI-EMAS mantiqiy elementini tadqiq etish. Sxemada belgilanishi. Rostlik jadvali. YOKI-EMAS ME asosida HAM, YOKI va EMAS MEini yasash.


Laboratoriya ishi topshirig‘i.
YOKI-EMAS mantiqiy elementini sxemada belgilanishini o‘rganish.
YOKI-EMAS mantiqiy elementini rostlik jadvalini bilish.
YOKI-EMAS ME asosida HAM, YOKI va EMAS MEini yasash.
Berilgan funksiyaning elektron sxemasini YOKI-EMAS ME asosida yasash.


Nazariy ma’lumotlar.


YOKI-EMAS mantiqiy elementi. YOKI-EMAS funksiyasining algebraik ko‘rinishi f= ifodalanadi. Bu funksiyaning rostlik jadvali 5.1-jadvalda keltirilgan.

5.1-jadval.

A	V	f
0	0	1
0	1	0
1	0	0
1	1	0

Raqamli tizimlarda YOKI-EMAS funksiyasi YOKI-EMAS elementi deb ataluvchi elektron sxema yordamida amalga oshiriladi. 5.1-rasmda YOKI-EMAS elementining belgilanishi ko‘rsatilgan.

5.1-rasm. YOKI-EMAS elementining belgilanishi.

Rostlik jadvali shuni ko‘rsatadiki, agarda YOKI-EMAS elementining 1ta yoki 2ta kirishida mantiqiy «1» bo‘lsa, u holda uning chiqishida mantiqiy «0» bo‘ladi. Qalin shriftlar bilan ko‘rsatilgan rostlik jadvalining 2ta satri YOKI-EMAS elementining A kirishida barcha vaqt mantiqiy «0» bo‘lgandagi holatini ifodalaydi. Bu satrlarni ko‘rib chiqsak, agarda V=0 bo‘lsa f=1 bo‘ladi hamda V=1 bo‘lsa f=0 bo‘ladi (5.2-rasm). Bundan kelib chiqadiki, 1ta aktiv kirishli YOKI-EMAS elementi invertor kabi qo‘llaniladi.

5.2-rasm. 2ta kirishli YOKI-EMAS elementining A kirishida barcha vaqt mantiqiy «0» bo‘lgandagi holati.

HAM, YOKI va EMAS elementlarini YOKI-EMAS elementlari yordamida amalga oshirsa bo‘ladi.