Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi B. A. Fayzullaev, B. K. Turumbetov, J. D. Xudayberganov

Hisobot mazmuni.

6-laboratoriya ishi bo‘yicha har bitta talaba 2tadan topshiriqlarni bajarishi lozim.

1-chi topshiriqda talabalar berilgan funksiyani soddalashtirishi va ayniyatlarni isbotlashi kerak (laboratoriya ishlari daftarida).
6-laboratoriya ishi bo‘yicha 1-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

6.3-jadval

Variant №	Berilgan funksiya (Soddalashtirish)	Variant №	Berilgan funksiya (ayniyatlar)
1.		9.
2.		10.
3.		11.
4.		12.
5.		13.
6.		14.
7.		15.
8.		16.

2-chi topshiriqda talabalar berilgan funksiyani soddalashtirishi, uni HAM-EMAS va YOKI-EMAS mantiqiy elementlari yordamida yasashi (Electronics WorkBench dasturida) va rostlik jadvalini (elektron shaklda) tuzishi kerak.

2-chi topshiriq bo‘yicha laboratoriya ishi hisoboti qog‘oz shaklda topshiriladi.
6-laboratoriya ishi bo‘yicha 2-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

6.4-jadval

Variant №	Berilgan funksiya (Soddalashtirish)	Variant №	Berilgan funksiya (ayniyatlar)
1.		9.
2.		10.
3.		11.
4.		12.
5.		13.
6.		14.
7.		15.
8.		16.

Mustaqil bajarish (tayyorlanish) uchun savollar

1. 
   ISTISNO-YOKI mantiqiy elementi (MAFi, rostlik jadvali, shartli belgilanishi, HAM, YOKI va EMAS MElarida yasalishi, misollar).
   
2. 
   ISTISNO-YOKI mantiqiy elementi (MAFi, rostlik jadvali, shartli belgilanishi, HAM-EMAS MElarida yasalishi, misollar).
   
3. 
   ISTISNO-YOKI mantiqiy elementi (MAFi, rostlik jadvali, shartli belgilanishi, YOKI-EMAS MElarida yasalishi, misollar).
   
4. 
   ISTISNO-YOKI-EMAS mantiqiy elementi (MAFi, rostlik jadvali, shartli belgilanishi, HAM, YOKI va EMAS MElarida yasalishi, misollar).
   
5. 
   ISTISNO-YOKI-EMAS mantiqiy elementi (MAFi, rostlik jadvali, shartli belgilanishi, HAM-EMAS MElarida yasalishi, misollar).
   
6. 
   ISTISNO-YOKI-EMAS mantiqiy elementi (MAFi, rostlik jadvali, shartli belgilanishi, YOKI-EMAS MElarida yasalishi, misollar).
   

7 laboratoriya ishi. Jamlagichlar (Summatorlar)

Laboratoriya ishining maqsadi. Kombinatsion mantiqiy sxemalar. YArimjamlagichlar va to‘liqjamlagichlarni tadqiq etish. Sxemada belgilanishi. Mantiqiy arifmetik funksiyasi. Rostlik jadvali. Ikkilik qo‘shuv amalini bajarish.Ishlash mexanizmi.


Laboratoriya ishi topshirig‘i.
YArimjamlagichlarni shartli belgilanishi o‘rganish va rostlik jadvalini bilish.
To‘liqjamlagichlarni shartli belgilanishi o‘rganish va rostlik jadvalini bilish.
To‘liqjamlagichlarni foydalangan holda ikkilik qo‘shish amalini bajarish.


Nazariy ma’lumotlar.


YArimjamlagichlar. YArimjamlagich ikkilik qo‘shishda eng kichik qiymatdagi sonlarni qo‘shish uchun ishlatiladi. 2ta A va V ikkilik sonlarni qo‘shishda 4ta har xil kombinatsiya mavjud (7.1-rasm).



7.1-rasm.

4ta holatning har birida 2ta sonning yig‘indisi qidiriladi, lekin shuni e’tiborga olish kerak, sababi oxirgi A=1 va V=1 holda yana bitta siljish birligi paydo bo‘ladi. U qo‘shish operatsiyasining keyingi bosqichida hisobga olinishi kerak hamda uni yig‘indiga qo‘shadi.

A S

B C_siljish

7.2-rasm. YArimjamlagichning shartli belgilanishi

Bu erda A va V ikkilik sonlariga mos keluvchi 2ta kirish hamda

S yig‘indi va C_siljish keyingi razryadga siljish birligiga mos keluvchi 2ta chiqish mavjud.
YArimjamlagichning rostlik jadvali 7.1-jadvalda keltirilgan.

7.1-jadval.

A	B	S	S
0	0	0	0
0	1	1	0
1	0	1	0
1	1	0	1

Jadvalning 1-chi va 2-chi ustunlaridagi A va V o‘zgaruvchilarining qiymatlari qo‘shilishi kerak. Uning 3-chi va 4-chi ustunlarida S yig‘indi va C siljish birligi saqlanadi. Jadvalning tahlilidan S va C uchun Bul funksiyalari quyidagicha S= +A tarzida ifodalanadi. Ifodaga ko‘ra o‘zgaruvchilarning 2ta kombinatsiyasida S=1 qiymatini qabul qiladi. Bundan ega bo‘lamizki, S uchun 2ta kirishli ISTISNO-YOKI funksiyasi mos keladi, ya’ni f=A B= +A . S uchun esa S=AV ifodasi mos keladi. Bu ifodalar yarimjamlagichning mantiqiy arifmetik funksiyasi hisoblanadi.

To‘liqjamlagichlar. To‘liqjamlagichlar ikkilik qo‘shish operatsiyasini amalga oshirish uchun qo‘llaniladi. 7.3-rasmda to‘liqjamlagichning shartli belgilanishi ko‘rsatilgan.

A S

B C_chiqish
C_kirish

7.3-rasm. To‘liqjamlagichning shartli belgilanishi

Bu erda 3ta A, V va S_kirish kirishlar mavjud. Bunda 2ta kirish A va V ikkilik sonlariga mos kelsa, 3-chi kirish esa oldingi razryaddagi S_kirish o‘tkazishga to‘g‘ri keladi. Bundan tashqari sxema 2ta chiqishga ega, ya’ni

S yig‘indi va C_chiqish keyingi razryadga siljish birligi.
To‘liqjamlagichning rostlik jadvali 7.2-jadvalda keltirilgan.

7.2-jadval.

A	B	Skir.	S	Schiq.
0	0	0	0	0
0	0	1	1	0
0	1	0	1	0
0	1	1	0	1
1	0	0	1	0
1	0	1	0	1
1	1	0	0	1
1	1	1	1	1

Jadvalni tahlil qilish natijasida S yig‘indi va C_chiqish keyingi razryadga siljish birligi uchun Bul ifodalariga ega bo‘lamiz:

S_chiq=

S yig‘indi uchun ifoda quyidagi ko‘rinishga keltirilishi mumkin.

C_chiq. siljish birligi uchun esa C_chiq.= AC_kir.+ BC_kir.+ AB

Misol tariqasida 4ta bir razryadli to‘liqjamlagichlardan parallel ishlovchi 4 razryadli 4 razryadli to‘liqjamlagichning qurilishini ko‘rib chiqamiz. 7.4-rasmda 4 razryadli to‘liqjamlagichning tuzilish sxemasi ko‘rsatilgan. SHuni eslash lozimki, kichik razryaddagi sonlarning yig‘indisini amalga oshiruvchi to‘liqjamlagich uchun S_-1 o‘tkazish liniyasi mantiqiy «0» ga teng. Masalan, 1011 va 1101 ikkilik sonlari ustida qo‘shish amalini bajaraylik. Bunda 1011 sonini A soni deb oladigan bo‘lsak, u A=A₃A₂A₁A₀ bilan ifodalanadi. SHu ravishda 1101 soni V=V₃V₂V₁V₀ bilan ifodalanadi.

7.4-rasm. 4 razryadli to‘liqjamlagich tuzilish sxemasi.


Hisobot mazmuni.

7-laboratoriya ishi bo‘yicha har bitta talaba 2tadan topshiriqlarni bajarishi lozim.

1-chi topshiriqda talabalar to‘liqjamlagichlarni foydalangan holda ikkilik qo‘shish amalini bajarishi kerak (laboratoriya ishlari daftarida).
7-laboratoriya ishi bo‘yicha 1-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

7.3-jadval.

Variant №	Ikkilik qo‘shish amali	Variant №	Ikkilik qo‘shish amali
1.	11+21	9.	12+22
2.	25+20	10.	24+19
3.	13+23	11.	14+24
4.	23+18	12.	22+17
5.	15+25	13.	16+26
6.	21+16	14.	20+15
7.	17+27	15.	18+17
8.	19+16	16.	26+10

2-chi topshiriqda talabalar to‘liqjamlagichlarni foydalangan holda ikkilik qo‘shish amalini bajarishi kerak (Electronics WorkBench dasturida).

2-chi topshiriq bo‘yicha laboratoriya ishi hisoboti qog‘oz shaklda topshiriladi.
7-laboratoriya ishi bo‘yicha 2-chi topshiriq variantlari quyidagicha:

7.4-jadval.

Variant №	Ikkilik qo‘shish amali	Variant №	Ikkilik qo‘shish amali
1.	15+23	9.	24+11
2.	17+24	10.	12+21
3.	19+25	11.	18+15
4.	14+27	12.	19+17
5.	12+29	13.	13+28
6.	14+18	14.	20+26
7.	17+16	15.	18+21
8.	10+22	16.	16+22

Mustaqil bajarish (tayyorlanish) uchun savollar

1. 
   YArimjamlagichlar (ta’rifi, shartli belgilanishi, rostlik jadvali, MAFi,
   HAM, YOKI va EMAS MElarida yasalishi).
   
2. 
   YArimjamlagichlar (ta’rifi, shartli belgilanishi, rostlik jadvali, MAFi,
   HAM-EMAS MElarida yasalishi).
   
3. 
   YArimjamlagichlar (ta’rifi, shartli belgilanishi, rostlik jadvali, MAFi,
   YOKI-EMAS MElarida yasalishi).
   
4. 
   To‘liqjamlagichlar (ta’rifi, shartli belgilanishi, rostlik jadvali, MAFi,
   HAM, YOKI va EMAS MElarida yasalishi).
   
5. 
   To‘liqjamlagichlar (ta’rifi, shartli belgilanishi, rostlik jadvali, MAFi,
   HAM-EMAS MElarida yasalishi).
   
6. 
   To‘liqjamlagichlar (ta’rifi, shartli belgilanishi, rostlik jadvali, MAFi,
   YOKI-EMAS MElarida yasalishi).
   

Foydalanilgan adabiyotlar