Телекоммуникация тармоқлари ва тизимларини эксплуатация қилиш муаммолари

2.3. LTE tizimlarda hizmat ko’rsatish sifatini ta’minlash 

Aloqa  tarmoqlarida  hizmat  ko‟rsatish  sifati  QoS  (inglizchadan  Quality  of 

Sevis  hizmat  ko‟rsatish  sifati)  orqali  aniqlanadi.  QoS  aloqa  tarmog‟ini  taklif 

etiladigang  aloqa  hizmatlarining  sifati  haqida  berilgan  kelishuvga  moslik  darajasini 

aniqlaydi.  Ko‟plab xollar uchun aloqa sifati  to‟rtta parametrlar  orqali  aniqlanadi: 

 

o‟tkazish  palosasi  (inglizchada  Bandwidth)  axborotlarni  uzatish  tizimining 

nominal  o‟tkazish qobiliyatini  tafsiflaydi,  bit/s kbit/s va Mbit/slarda  o‟lchanadi; 

  paketli  o‟tkazishdagi  ushlanish  (inglizchada  Delay)  jo‟natuvchidan  oluvchiga 

paketlarni  yotkazish  vaqtida aniqlaydi,  milisekundlarda  (ms) o‟lchanadi; 

  djitter  (inglizchada  Jitter)  paketlarni  o‟tkazishda  ushlanishlarning  tebranishi 

(nostabilligi),  dgashlarda o‟lchanadi; 

  paketlarning  yo‟qotilishi  (inglizchada  Packet  loss)  uzatish  vaqtida  yo‟qotilgan 

paketlar  miqdorini  aniqlaydi,  uzatilgan  paketlarning  umumiy  soniga  nisbatan 

foizlarda  o‟lchanadi. 

Soddaroq  tushuntirish  uchun  aloqa  kanalini  shartli  quvir,  ko‟rinishida 

o‟tkazish  qobiliyatini  esa  ichki  parametrlar  quvirining  kengligi  va  uzunligi 

funksiyasi 

sifatida 

tasavvur 

etish 

mumkin 

[16].  Ma‟lumotlarni  uzatish 

marshrutizatorlardagi    “shisha  idish  bug‟zi”  muommosi  bilan  FIFO  birinchi kelgan 

–  birinchi  ketgan  (inglizchada  First  In  -First  Out)  usuli  ishlatiladi.  Intensiv  trafikda 

bu  juda  oson  xal  etiladigan  tiqilishlarni  yuzaga  keltiradi.  FIFO  navbati  kirmagan 

barcha  paketlar  marshrutizator  tomonidan  rad  etiladi  va  mos  ravishda 

qaytmasyo‟qoladi.  Paketlar  ilg‟orligi  prioritetik  ToS  (inglizchada  Type  of  Service) 

---

38 

 

tqdim  etiladigan  servis  turiga  bog‟liq  bo‟lgan  “aqlli”  navbatlardan  foydalanish  eng 

yaxshi  usul  hisoblanadi.  Bunda  “aqlli”  navbatlarni  yaratish  uchun  paketlar  o‟zlari 

bilan  servis  turi  ishorasini  olib  yurishi  zarur.  Masalan  TR  yoki  SMITP  paketlarga 

nisbatan  vakilli  ulanishlarga  sodir  bo‟lgan  tovush  paketlariga  (VoIP)  yuqoriroq 

ilg‟orlikni  berish  mantidan  to‟g‟ri  keladi.  Amalda  bunday  ilg‟orilashtirishga 

(predmetetiklash  tizimiga)  asoslangan  QoS  atamasi  ko‟p  tarqalgan.  Xizmat 

ko‟rsatish sifati bir necha QoS mordellariga  asoslanishi  mumkin. 

 

“Kafolatlanmagan  еtkazish”  modeli  (inglizchada  Best  Effort  Servise)  silliq 

rostlash  mexanizmi  hisoblanmaydi,  faqat  rostlashning  va  trafikning  aloxida 

sinflarini  qandaydir  ajratishlarsiz  o‟tkazish  qobiliyatini  oddiy  oshirish  uchun 

hizmat  qiladi; 

 

“Integrasiyalangan  hizmat  ko‟rsatish”  modeli  (Integrated  Service  -  IntServ) 

signalning  barcha  yo‟llarida  zarur  o‟tkazish  qobiliyatini  kafolatlash  bilan  skvoz 

hizmat  ko‟rsatishni (inglizcha  End to end) ta‟minlaydi; 

 

“Differensiyalangan  hizmat  ko‟rsatish”  modeli  (inglizchada  Differentiated 

Service  -  DiffServ) tarmoqning yadrosida resurslarning taqsimlash asosida QoS 

ni  va  talab  etiladigan  hizmatlarni  taqdim  etish  maqsadida  kombinasiyalanadigan 

tarmoq  chegaralarida  ma‟lum  klassifikasiyalarni  va  cheklashlarni  ta‟minlaydi. 

Bu  modelda  sinflar  bo‟yicha  trafiklarning  bo‟linishi  kiritiladi,  ularning  har 

biriga  o‟zining  QoS  darajasi  aniqlanadi.  DiffServ  trafikning  shakllanishini 

boshqarish 

(paketlarning 

sinflarga 

bo‟linishi, 

belgilash, 

intensivlikni 

boshqarish)  va  siyosatni  boshqarishdan  (resurslarni  taqsimlash,  paketlarni 

o‟chirish  siyosati)  tashkil  topgan.  DiffServ  trafikning  ilg‟orligini  aqlli 

boshqarish to‟g‟ri keladigan misol hisoblaydi.