Tektonik harakatlar va ularning oqibatlari

Guruch. 28. Tog'larning vayron bo'lishi natijasida hosil bo'lgan tekislik strukturasining sxemasi (nuqta chiziqda sobiq tog'li mamlakatning qayta tiklanishi ko'rsatilgan)

Geosinklinaldagi choʻkindi jinslar plastik boʻlgani uchun paydo boʻlgan bosim natijasida ular burmalarga maydalanadi. Alp togʻlari, Kavkaz, Himoloy, And togʻlari va boshqalar kabi burmalangan togʻlar hosil boʻladi.

Geosinklinallarda burmalangan tog'larning faol shakllangan davrlari deyiladi buklanish davrlari. Yer tarixida bir nechta shunday davrlar ma'lum: Baykal, Kaledon, Gersin, Mezozoy va Alp.
Geosinklinalda togʻ qurilishi jarayoni ekstrageosinklinal hududlarni – avvalgi, hozir vayron boʻlgan togʻlar hududlarini ham qamrab olishi mumkin. Bu yerdagi jinslar qattiq, plastikadan xoli bo'lgani uchun ular burmalarga aylanmaydi, balki yoriqlar tufayli parchalanadi. Ba'zi hududlar ko'tariladi, boshqalari pasayadi - jonlangan blokli va burmali blokli tog'lar paydo bo'ladi. Masalan, Alp burmalanish davrida burmalangan Pomir tog'lari shakllanib, Oltoy va Sayan tog'lari jonlangan. Shuning uchun tog'larning yoshi ularning paydo bo'lish vaqti bilan emas, balki tektonik xaritalarda doimo ko'rsatilgan burmalangan poydevorning yoshi bilan belgilanadi.
Rivojlanishning turli bosqichlarida joylashgan geosinklinallar hozir ham mavjud. Demak, Tinch okeanining Osiyo qirgʻoqlari boʻylab, Oʻrta er dengizida kamolot bosqichini oʻtayotgan zamonaviy geosinklinal, Kavkazda, And va boshqa burmali togʻlarda togʻ qurilishi jarayoni davom etmoqda. tugallangan; Qozoq togʻi - bu kaledon va Gersin burmalarining vayron boʻlgan togʻlari oʻrnida hosil boʻlgan togʻ tekisligi, peneplen. Qadimgi tog'larning poydevori bu erda yuzaga chiqadi - kichik tepaliklar - kuchli magmatik va metamorfik jinslardan tashkil topgan "guvoh tog'lar".
Yer qobig'ining nisbatan past harakatchanligi va tekis erlari bo'lgan keng hududlari deyiladi platformalar. Platformalar poydevorida, ularning poydevorida kuchli magmatik va metamorfik jinslar joylashgan bo'lib, ular bir vaqtlar bu erda sodir bo'lgan tog' qurilishi jarayonlaridan dalolat beradi. Odatda poydevor cho'kindi jinslar qatlami bilan qoplangan. Ba'zan er osti jinslari yuzaga kelib, hosil bo'ladi qalqonlar. Platformaning yoshi poydevor yoshiga to'g'ri keladi. Qadimgi (prekembriy) platformalariga Sharqiy Yevropa, Sibir, Braziliya va boshqalar kiradi.
Platformalar asosan tekislikdir. Ular asosan tebranish harakatlarini boshdan kechiradilar. Biroq, ba'zi hollarda, ular ustida qayta tiklangan blokli tog'larning shakllanishi ham mumkin. Shunday qilib, Buyuk Afrika yoriqlarining paydo bo'lishi natijasida qadimgi Afrika platformasining alohida bo'limlari ko'tarildi va tushirildi va Sharqiy Afrikaning blokli tog'lari va baland tog'lari, Keniya va Kilimanjaro vulqon tog'lari hosil bo'ldi.