Tayyorlash va va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy-metodik markazi

TAHLIKALAR — axborot xavfsizligi ekspertlari tomonidan 5 ta asosiy tahlika 

tasnifi belgilab berildi. Agarda ularga befarqlik bilan qaralsa, bolalarga salbiy ta’sir 

ko‘rsatishi mumkin. 

1. 

Internetdan  nazoratsiz  foydalanish  oqibatida  ota-ona  obro‘sining 

zaiflashuvi. Gohida ota-onalar «farzandim ulg‘aydi yoki bolam biror-bir mashg‘ulot 

bilan band bo‘lib, menga xalaqit bermasin», deya uni global tarmoq bilan yolg‘iz 

qoldiradilar. Bunday holatlar bolalarning Internetdan nazoratsiz foydalanishining bi-

rinchi qadami hisoblanib, oqibatda, bolalar o‘z ota-onalarini tinglamay, ularni aldash 

va mensimaslikni odat qilib olishadi. 

2. 

Madaniyat,  g‘oya,  mafkuralarning  aksil  tizimi.  Hayotning  ushbu 

murakkab  davrida  o‘spirin  o‘zini  ko‘rsatish  va  jamiyatda  o‘z  o‘rnini  egallash 

---

31 

 

yo‘llarini izlaydi. Mustaqil bo‘lish kayfiyatiga ehtiyoj sezadi. Ushbu yo‘lda Internet 

tarmoqlarida tarqalayotgan va targ‘ibot qilinayotgan aksilmadaniyat tizimi, xususan, 

«got»,  «emo»  va  boshqa  submadaniyat  oqimlari,  diniy-ekstremistik  oqimdagi 

mafkuralar hali shaxs  sifatida barqaror shakllanib ulgurmagan yosh  avlodga katta 

xavf  tug‘dirmoqda.  Bundan  tashqari,  tarmoqlarda  odob-axloq  me’yorlariga  zid 

so‘zlashuv,  tushkunlik,  insoniyatga  nafrat,  jinoyat  olamiga  xos  mazmundagi 

qo‘shiqlarni ham uchratish mumkin. Ayrim qo‘shiqlarda jamiyatga qarshi borish, 

qonunlarga  hurmatsizlik,  nizolar,  jinoyat,  suiqasd,  narkotik  moddalari  iste’moli 

kabilar ham mavjud. Ularning ijobiy jihati mutlaqo bo‘lmagani bois, ularga ortiqcha 

ta’rifga hojat yo‘q. 

3. 

Anonim  Internet-muloqotlar.  Ta’kidlash  lozimki,  onlayn  muloqot 

o‘zining tabiati bilan jonli muloqotdan tubdan farq qiladi. Bu erda mutlaqo o‘zgacha 

xulq me’yorlari, etika standartlari, farqli mezonlar amal qiladi. Forumlar, chatlar, 

hamjamiyatlarda  noma’lum  shaxslar  bilan  muloqot  qilishga  to‘g‘ri  keladi. 

Anonimlik  holati  foydalanuvchilarga  Internetda  real  hayotda  ayta  olmaydigan 

fikrlar  va  harakatlar  sodir  qilishga  izn  beradi.  Anonim  muloqotlar  haqorat, 

kiberbulling,  kamsitish  va  xiralik  qilish  singari  harakatlarni  keltirib  chiqarishi 

mumkin. 

Bolalarning  xavfsizligi,  ma’naviy  va  jismoniy  sog‘ligi  nuqtai  nazaridan 

qaralganda, farzandlarining Internet orqali tanishuv masalalarini ota-onalar nazorat 

qilishlari lozim bo‘lgan jihatlardan biri hisoblanadi. 

4. 

Shaxsiy  ma’lumotlarni  yo‘qotish  —  bu  Internet  tarmog‘i 

foydalanuvchilarining (bolalar va o‘smirlar) o‘ta ishonuvchanligi va ochiqligi bois 

sodir bo‘ladi. Ushbu holatlar ijtimoiy tarmoqlarda ro‘yxatdan o‘tish paytida, onlayn 

xaridlar qilayotganda, chat va forumlarda anketalarni to‘ldirish chog‘ida kuzatiladi. 

Shaxsiy ma’lumotlar to‘plami yovuz niyatli kishilar uchun juda qulay o‘lja bo‘lib, 

bundan  ular  o‘zlarining  g‘arazli  va  noqonuniy  maqsadlarida  foydalanishlari 

mumkin.  Shuni  alohida  ta’kidlash  joizki,  ijtimoiy  tarmoqlardagi  akkuantlar 

(sahifalar)  shaxsiy  ma’lumotlar  yo‘qoladigan  (o‘g‘irlanadigan)  asosiy  joy  bo‘lib 

hisoblanadi. Ko‘p sonli yosh foydalanuvchilar o‘z akkauntlarida erkin foydalanish 

---

32 

 

uchun  barcha  ma’lumotlarni,  ya’ni  tug‘ilgan  kuni  va  ismini  (telefon  raqami, 

maktabi,  yashash  manzili,  qaysi  joylarda bo‘lishni  yaxshi ko‘rishini,  kayfiyati  va 

xarakterini yozishni xush ko‘radi), shu jumladan, katta hajmda fotosuratlarni ham 

joylashtiradi. 

5.