Tasviriy sa’nati

1.1-shakl. Oyog‘iga
nayzaqadalganbuqa(pa
leolitdavndaXojakent
qishlog 'Ida Chirchiq daryosi 1 .2-shakl.
vonbag'ridagi qoyaga
' ishlangan tasvir).
D astlabki chizmalarda faqat bitta tasvir bo‘lib, uni reja deb atashdi. Odatda, bu rejalar to'g'ridan to‘g‘ri qurilajak inshootlarning o'rn.ga, ya’ni yer sirtiga, haqiqiy kattaligibilanbajarildi.
Bunday chizmalarni bajarish uchun birinchi chizmachilik asboblari yog'ochdan yasalgan sirkulo‘lchagich, arqondan yasalgan to‘g‘ri burchakli uchburchakliklar yaratilgan(1.2-shakl).

I I I II

Keyinchalik bunday rejachizmalar pergament qog‘ozlarda, yog‘ochtaxtalarda va xolostlarda1 kichraytirib bajarila boshlandi.

1.3-shakl
Binoning bosh fasadi.

Dastlabki chizmalar bilan rasm o‘rtasida deyarli farq bo‘lmagan. Tasvirlar ko‘z bilan chamalab, qo‘lda chizilgan.
1.3-shaklda SanktPeterburgdagi Ermitajda saqlanayotgan Sug'd laganchasiga o‘yib tushurilgan ko‘shk fasadi chizmasi (V VII asr) tasvirlangan.
Sharq miniaturalanda uzoqdagi narsalar rasmi teparoqda, yaqindagi narsalar esa pastroqda bir xil kattalikda tasvirlangan (1.4-shakl). Ko‘p
1 Xolost rasm chzishga mo'ljallab ramkaga tortilgan va oq rangga bo'yab, silliqlab qo'yilgan kanopdan to’qilgan mato.
7

1.4-shakl. 1.5-shakl. 1.6-shakl.
Bog' ishlari XVasrda Go n Amir maqbarasi Madrasalar (XVasr).
ishlanganmimatum. (XVasr).
tasvirlar hozirgi zamon qiyshiq burchakli frontal izometriya, tnmetriya yoki qiyshiq burchakli frontal dimetnya ko‘rinishiga mos keladi. 1.5 va 1.6shakllarda XV asrda qurilgan Go‘ri Amir maqbarasi va madrasalar tasviri berilgan. Keyinchalik chizmalarda buyumning shaklini, shuningdek, o‘lchamini ko‘rsatishga harakat qilingan va chizmalar astasekin takomillashib borgan. 1.7 -shaklda ko‘prikning yuqoridan va soqchi minorasining oldidan ko‘rinishidagi chizmasi (XVII asr) berilgan.
Rossiyada kemasozlikning rivojlanishi natijasida yanada aniqroq va chizma masshtabiga rioya qilingan chizmalar paydo bo‘ldi. Bunda uzunligi, kengligi va balandligi tasvirlangan uchta proyeksiyadan foydalana boshlandi. 1.8-shaklda 1719yilda Pyotr I tomonidan proyeksiya nurlaridan foydalanib chizilgan eshkakli qayiq chizmasi ko‘rsatilgan.
XVIII asrda daizmalar g'oyatda puxta va vangln gusda dajarildi. Bu chizmalarda shartli qirqimlar bajariladi va buyumning kesilgan qismi matenaligaqarabbo‘yabko'rsatildi.
Fazoviy jismlarni tekislikda tasvirlash usullarim bajarish, ularni amalda tatbiq qilish nazariyasini rivojlantirish sohasida bir qancha qadimgi olimlar va allomalar, muhandis va me’morlar hamda xalq ustalari yetakchi o‘rinni egallaganlar. M.Kant va uning o‘tmishdoshlan Yevklid geometriyasini yagona, hatto ilohiy geometnya deb hisoblaganlar.
8