Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

Qo‘shimcha adabiyotlar:
229

---

Shu sababli, yordamchi maktabda har qanday mavzudan oldin 
tayyorgarlik bosqichidan o‘tiladi. Qo‘l mehnati darslarini faqat biror 
buyum yasashdan iborat deb bilmaslik kerak. Buyum, o‘yinchoq- 
ning yasalishi bu masalaning bir mavzusi bo4 lib, o‘quvchiga 
ma’lum ko‘nikma va malakalami o‘rgatish bilan birga, q o i mehnati 
darslari bolani estetik tarbiyasida unda irodani, xissiyotlami 
tarbiyalashda, bolani hayotga moslashtirishga ham xizmat qiladi.
Har bir darsda mehnatning ijtimoiy hayotdagi roli, qilinayotgan 
narsaning ahamiyati to‘g‘risida so‘zlab berish kerak, toki bola 
qilayotgan ishining zarurligini anglasin, mas’uliyat xissi uyg‘onsin.
Agar sinfda ayrim jismoniy kamchilikka ega bo‘lgan bolalar 
bo‘Isa, o‘qituvchi ulardagi shu kamchiliklami bartaraf etish uchun 
alohida harakatlar bilan ish olib borsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi.
Aqli zaif bolaning tez gapirish, uzoq vaqt bir nuqtaga diqqatini 
yig‘a olmasligini va hokazolami hisobga olgan holda o‘qituvchisi 
darsda osoyishtalikni ta’minlashi, ish usullarini to‘g‘ri tanlashi, 
oddiydan murakkabga bosqichma - bosqich o‘tishi kerak. 0 ‘qituv- 
chi bolalarni intizom bilan ishlashga, vazifani chaqqonlik bilan 
bajarishga o'rgatishi zarur.
Qo l mehnatida bola konkret ishni bajaradi, uni tushunib yetishi 
osonroq kechadi. Shuning uchun bu jarayondan bolani maktabning 
o ‘quv jarayoniga singib ketishida foydalanish, mehnat darslarini 
boshqa predmetlar bilan bog‘lash kerak.
2. 
Tabiat - doimo insonlar uchun ijod va ilhom bag‘ishlab kel- 
gan. Odamlar qadimdan turli-tuman buyumlar, o‘yinchoqlar yasab 
kelgan. Tabiiy materiallami ikkita guruhlarga bo‘lish mumkin: 
o ‘sirnliklar va minerallar.
0 ‘simlikka: barglar, o‘simlik poyasi, ildizi, shoxi, mevasi, 
danaklar, shishka, somon va hokazolar kiradi.
Minerallarga: qum, toshchalar, chig‘anoqlar va hokazolar 
kiradi. 0 ‘qituvchi Tabiiy materiallardan juda katta kollektsiyaga ega 
bo‘lishi kerak.
Materiallaming hammasini alohida papka yoki qutichalarda 
saqlash ishni yengillashtiradi, bolalarni saranjomlikka o ‘rgatadi. 
Bolalarni atrofdagi narsalarni kuzatishga, tabiatdagi rang - barang- 
likni, go'zallikni xis qilishga o‘rgatish kerak.
230

---

Shishka - igna bargli xvoya daraxtining mevasi bo‘lib, undan 
turli hayvonlar, odam tanasini yasash uchun foydalanish mumkin. U 
yaxshi yelimlanadi, shakli ham turli ko‘rinishda bo‘ladi.
Yong‘oq - yong‘oqning hamma xillari - yer yong‘oq, grek, 
bodom, va hokazo xillaridan foydalanish mumkin.
Kashtan - kashtan daraxtining mevasi usti silliq, yaltiroq bo‘lib, 
oson yelimlanadi, undan sodda buyumlar yasash qulaydir.
Joludi - dub daraxtining hosili boiib, uni sentabr - oktabr oy- 
larida yig'ib olinadi. Jolud bilan birga uni ushlab turgan kosachasini 
ham yig‘ish kerak. Joludlar turli o‘yinchoqlar, figuralar yasashda 
juda qo‘l keladi.
Loy - keng tarqalgan, hamma joyda uchraydigan, oson ishlov 
beriladigan xomashyo bo'Iib, undan yasalgan o‘yinchoq uzoq saq- 
lanadi. Loy tuproqdan hosil qilinadi. Tuproqni qishloqda soy 
bo‘ylaridan, jarli joydan, shaharda esa remont yoki qazilma ishlari 
ketayotgan joylardan olish mumkin.
Kichik yoshdagi bolalar bilan qumi kamroq tuproqdan foydala­
nish kerak. Buning uchun awalo tuproq tarkibidagi qum, ohak 
yuviladi.
Tarkibida yog4 boigan tuproq ham ishlash uchun yaramaydi. 
Undan tayyorlangan loy tez yorilib, uvalanib ketadi. Loy uzoq 
saqlanishi uchun uni emal idishga solib, ustini polietilen bilan yopib 
qo‘yish kerak.