Tasviriy san’at tur va janrlari

 
2- mavzu. Badiiy obraz 
Obraz
, badiiy obraz— voqelikni fakat sanʼatga xos usulda oʻzlashtirib va 
oʻzgartirib harakterlovchi estetik kategoriY. Shuningdek, badiiy asarda ijodiy 
qayta yaratilgan har qanday voqea ham O. deb yuritiladi. 
O.da obʼyektiv anglash bilan subʼyektiv ijodiy tafakkur qorishib ketadi. Badiiy 
O.ning oʻziga xos xususiyatlari real voqelikka va fikrlash jarayoniga boʻlgan 
munosabatda aniq namoyon boʻladi. O. vokelikning badiiy inʼikosi sifatida real 
mavjud obʼyektning hissiy aniq, tayin zamon va makonda davom etgan, moddiy 
tugal, oʻzicha yetuk xususiyatlariga ega boʻladi. Badiiy O.ni real obʼyekt bilan 
chalkashtirmaslik kerak; u shartlilik, ramziylik xususiyati bilan real voqelikdan 
farq qiladi va asarning ichki "illyuziyali" olamini tashkil qiladi. O. voqelikning 
oddiy inʼikosi boʻlmay, balki uni umumlashtirib, aloqida, oʻtkinchi, tasodifiy 
hodisaning eng mohiyatli, oʻzgarmasmuqim, adabiy jihatlarini ochib beradi. 

---

Mavhum tushunchadan farqli ra-vishda O. koʻrgazmalilik xususiyatini namoyon 
etadi, u voqealarni mavqum mulohazalar bilan emas, balki hissiy yaxlit, bir butun 
takrorlanmas tarzda aks ettiradi. O.ning badiiyligi mavjud voqelikni aks ettirish 
va uni anglash xususiyati bilan belgilanmaydi, balki badiiylik O.ning misli 
koʻrilmagan, yangi oʻylab chiqarilgan dunyo yarata olish imkoniyatida yuzaga 
chiqadi. O.da obʼyektiv mavjud va muhim jihatlar bilan birga, boʻlishi mumkin 
boʻlgan, moʻljaldagi, xohishdagi, yaʼni turmushning emotsional-irodaviy 
tomonlariga munosabat, uning koʻrinmas, ichki imkoniyatlari bilan bogʻliq 
xususiyatlar ham muxrlangan boʻladi. Shuningdek, badiiy O.da xayolot, boʻyoq, 
tovush, soʻz va boshqalarni ijodiy ishlash yoʻli bilan sanʼat asari yaratiladi. 
O. murakkab tuzilish va murakkab koʻrinishga ega; u borliq bilan ruhiy 
dunyoning bir-biriga oʻtishidagi barcha momentlarni oʻz ichiga oladi. Badiiy O. 
vositasida subʼyektivlik bilan obʼyektivlikning , yakka holat bilan 
umumiylikning , ideallik bilan reallikning oʻzaro muvofiq munosabatlari ijodiy 
ishlab chiqiladi. 
Badiiy asarda O. soʻz vositasida yuzaga chiqariladi. Adabiy asarning materiali 
ashyoviy asosdan (boʻyoklar, marmar, tosh va boshqalar) emas, balki belgilar 
tizi-mi, til, soʻz materialidan iborat boʻlgani uchun ham soʻz bilan ifodalangan 
O.da koʻrgazmalilik tomoni plastik O.ga nisbatan kam aks etadi. Shoir hatto 
konkrettasviriy soʻzlardan foydalanganda ham, predmetning koʻzga koʻrinadigan 
qiyofasini emas, assotsiativ aloqadagi mazmuniy koʻrinishini yaratadi. 
Badiiy O.ning muhim vazifasi uning hayotdagidek salmoqdorlik, yaxlitlik va 
jonlilikka ega boʻlishidir.