«tastiyiqlayman»

KO’RINIWSHI HA’M UF NUR SPEKTROFOMETRIYA. FOTOKALORIMETRIYA. BIOLOGIYLIQ SUYUQLIQLARDA OPTIK TIG’IZLIQTI O’LSHEW.


Jumıstın’ ta’riypi: Jaqtılıqtın’ jutılıwı izertlenip atırılg’an obektten o’tkennen son’ h’a’lsiz jaqtılıq ag’ımı sıpatında sırtqa ko’rinedi. Jutılıw sonsha joqarı boladı, eger zatlardın’ kontsentratsiyası, onın’ molekulalarının’ qa’biliyeti h’a’m suyıqlıq qabıtının’ qalın’lıg’ı joqarı bolsa. Monoxromatikalıq jaqtılıq ushın bul qatnas Lambert- Bera nızamı tu’rinde beriledi:
lg I0 / I = ε•C•l (18)
bunda
I0 i I—obektke kelip tu’siwshi h’am shıg’ıwshı jaqtılıqtın’ intensivligi;
ε — zat molekulalarının’ jutılıw qa’biliyetin sıpatlawshı h’a’m jaqtılıq tolqını uzınlıg’ına baylanıslı bolatugın -jutılıw koeffitsenti;
l — qabat qalın’lıg’ı; S— zatlardın’ kontsentratsiyası.
Obektke kelip tu’siwshi jaqtılıq intensivligine tuwrı proportsional bolg’an jutılg’an jaqtılıq energiyasının’ absolyut sanı Lamberta — Bera nızamınan kelip shıg’adı, jutılg’an jaqtılıq protsenti og’an baylanıslı bolmaydı. Sonlıqtan jutılıw effekti jutılg’an jaqtılıq energiyasının’ absolyut shaması menen emes, al onın’ obektke kelip tu’siwshi intensivligine qatnası menen bah’alanadı.
Bir molekulalaı zat suyıqlıgının’ optikalıq tıg’ızlıg’ı molyar ekstinktsiya dep ataladı.
Ha’r-qıylı tolqındag’ı jaqtılıq birdey zatlarda birdey bolıp jutılmaydı. Zatlardın’ jutıw qa’biliyetinin’ jaqtılıq tolqını uzınlıg’ına baylanıslıg’ı jutıw spektorı dep ataladı. Ko’binese D = f (X) ili e = f (X) tipinin’ bir birine baylanıslıg’ı paydalanıladı. Ha’r bir zat spetsifikalıq jutıw spektorı menen sıpatlanadı.
Zatlardın’ jutıw spektorı yamasa korrektli tu’rde absolyut jutıw spektorı jutılg’an jaqtılıq sanının’ tolqın uzınlıg’ına baylanıslıg’ı menen beriledi. Boyawlar ushın bunday spektorlar ko’riniw oblastında (400–700 nm) bir neshe maksimumg’a iye boladı.
Ultrafiolet h’a’m ko’riniw oblastındag’ı jutıw spektorı molekuladag’ı baylanıslı h’a’m baylanıslı emes o’tiwlerdi sa’wlelendiredi. A’dette bul delokalizatsiya qılıng’an ekilemshi S=S π-elektron baylanısı h’a’m azottın’ h’a’m kislorodtın’ belgisiz jupları bolıp tabıladı. Sebebi barlıq molekula elektronları xana temperaturasında energetikalıq da’rejeden pa’sboladı, bul oblasttag’ı spektorlar molekulalardın’ tiykarg’ı h’a’m birinshi qozg’an elektoron jag’dayı h’aqqında mag’lıwmat beredi.
Jutıw spektorının’ tolkın uzınlıg’ı belgili o’tiwge say boladı, zatlardın’ jutıw spektorının’ joqarg’ı shın’ı ondag’ı belgili strukturanın’ qatnası arqalı iske asadı.
Jaqtılıqtın’ maksimal jutılıwında baqllanatug’ın tolqın uzınlıg’ı
Λ maks arqalı belgilenedi.
Jutıw spektorının’ maksimum jag’dayı zatlardın’ a’h’miyetli optikalıq sıpatlamasıbolıp tabıladı, al jaktılıqtın’ jtstıw spektorının’ xarakteri h’a’m tu’ri onın’ sıptlı individuallıgın sıpatlaydı.
Onın’ jutılıw spektorına u’lesin qosatugın molekulalar toparı xroomoform dep ataladı. Bunday topar mısalı barlıq aminokislotalarda bolatugın> S=O karbonil toparı bolıp tabıladı.
Basqa xromoform bolıp polipeptid shınjırının’ polipeptid toparı esaprlanadı. Tiykarg’ı belok xromoformına aromat kislotalar qaldıqlarına triptofan h’a’m az da’rejede tirozin h’a’m fenialanin redi.
Baylanıs sisteması indol ju’zigi menen berilgen triptofannın’ jutıw spektorı 220 i 280 nm da eki jutıw sızıg’ına iye boladı. Nukleyn kislotalarında tiykarg’ı xromoform- purin h’a’m pirimidin azotlı nukeletoid tiykarları bolıp tabıladı. Nukleyn kislotalarının’ jutıw spektorı 260 nm. maksimum jutıw qa’biliyetine iye boladı.