Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

“initsiirlash”
  tushunchasini 
fanga  kiritdi,  bu  bosqich  peroksid  birikmalarining  parchalanib,  erkin 
radikallar  hosil  qilishidan  iborat.  Olim  tomonidan  zanjirning  o'sish 
darajasi  miqdor jihatdan baholandi  va ayni  shu jarayon polimerlarning 
moiekulyar  massasini  boshqarish  mumkinligi  ham  isbotlandi.  Erkin
390

---

nuiikal  polimerlanish  reaksiyalari  mexanizmini  aniqlash 
1950- 
v illargacha davom etdi.
Polikondensatlanish  jarayonlari  haqida
 
U.X.  Karozers
 
(1896-1937  yy.)  -   amerikalik  olim,  YMB 
kimyosi  rivojiga  katta  hissa  qo'shgan,  monomerlaming 
funksionalligi,  chiziqli  va  to'rsimon  polikonden­
satlanish  tushunchalarini 
organik 
kimyo  faniga 
kiritgan.  U.X.  Karozers  1931-yilda  J.A.  Nyuland  bilan 
hamkorlikda 
xloropren
  (
neopren
)  kauchugini  sintez 
qildi.  Bu  yillarda  polimerlar  strukturasi  haqidagi 
ta'limot shakllandi va ancha rivojlandi:
- 
A.P.  Aleksandrov  polimer  jismlar  deforma- 
tsiyasining  relaksatsion  tabiati  haqidagi  ta'limotni
rivojlantirdi;
-  V.A. 
Kargin  1930-yillarning  oxirida  amorf  YMB  uchta
fizikaviy holati  haqidagi  ta'limotni 
shakllantirdi  va  polimerlar
eritmasidagi termodinamik qaytarligi faktini  isbotladi,
Ikkinchi  jahon 
urushigacha  tabiiy  kauchuk 
homashyosi 
bo’lmagan 
eng 
rivojlangan 
davlatlar 
sintetik 
kauchuk,
polimetilmetakrilat,  polivinilxlorid,  polistirollar 
olinishini  sanoat 
miqyosida joriy  qildilar.  Polimerlar kimyosining ulkan yuksalish  davri 
nemis  olimi  K.  Sigler  tomonidan  1950-yillarda  metallkompleks 
katalizatorlarining  qo'llanishi  bilan  belgilandi.  Bu  ishlar  natijasida 
poliolefinlar:  polietilen  va  polipropilen  olinishi  yuqori  atmosfera
bosimi  ostida  emas,  oddiy  atmosfera  bosimida  amalga  oshirildi. 
Keyinroq 
poliuretanlar,
  xususan 
porolon,  polisiloksanlar
  ishlab 
chiqarish  keng yo'lga qo'yildi.
1907-1969 yy. 
1934-2006 yy. 
1898-1973  yy. 
1903-1979 yy.

---

1960-1970-yillar  davomida  yaratiigan  va  tarkibida  aromatik 
laiqa  tutgan  ajoyib  polimer  namunalari  juda  pishiq  bo'lib,  yuqori 
naroratga chidaydigan 
poliamidlar, poliimidlar, poliefirketonlar
 
ishlab 
chiqarilishi  boshlandi.  Chunonchi.  1960-yillarda V.A.  Kargin  va  V.A. 
Kabanovlar  yangi  polimer  hosil  qiluvchi  jarayon  -   kompleks-radikal 
polimerlanish  usuliga asos  soldilar.  Ulaming olib borgan  ilmiy  ishlari 
natijasida  to'yinmagan  monomerlar  radikal  mexanizm  bo'yicha 
poiimerlanishi jarayonida  ulaming  noorganik  tuzlar  bilan  hosil  qilgan 
kompleks  birikmalari  qo'llanilganda  reaksion  faolligining  keskin 
ortishi  isbotlandi.  Shunday  qilib,  piridin,  xinolin  va  shu  kabi  faolligi 
past  monomerlardan  ham  polimerlar  olindi.  Hali  bu  jarayonlarning 
barchasida  biopolimerlar,  oqsillar,  nuklein  kislotalar  (RNK  va  DNK) 
va  polimerlarning  suyuq  kristallariga  e'tibor  qaratilmagan  davr  edi. 
Bu  sohadagi  izlanishlar  kimyo  fani  bilan  boshqa  tabiiy  fanlarning 
tutash  chegarasidan  joy  olgan  ediki,  ular  muhokamasiga  biz  alohida 
e'tibor qaratmaymiz,
13.2.  Tabiiy polimerlar va  ularning xususiyatlari
Yevropaliklar  kauchuk  bilan  birinchi  marta  XV  asrda  duch 
kelishdi.  Xristofor  Kolumb  va  uning  jamoasi  Gaiti  orolida  yerli 
aholining  (aborigenlar)  daraxtning  elastik  smolasidan  tayyorlangan 
koptok  bilan o'yinlarini  kuzatdilar.