Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

o lish .
Birinchi  usulning  sanoat  miqyosida  joriy  qilinib  ko'p  tonnaii 
mahsulot 
ishlab 
chiqarish 
sellyulozaga 
asoslanib, 
dastlabki 
modifikatsiyalangan  materia!  1900-  yilda 
sellofan
 
nomi  bilan  olindi. 
Shu  yili  shveytsariyalik  to'qimachilik  muhandisi,  doktor  J.E. 
Brandenberger  dunyoda  birinchi  suvga  chidamli  va  yumshoq 
jihozlarni  o'raydigan  polimer  oldi.  Monomerlardan  polimerlarning

---

sintezi  olimlar  oldiga  qo'yilgan  vazifalar  orasida  keng  ko'lamli  ilmiy 
muammo ekanligi  endi ayon  bo'ldi.
L.X.  Bakeland
  (1863-1944  yy.)  -   goilandiyalik  olim, 
1909- 
yilda  AQSHda 
fenol-formaldegid  plastmassasi
 
-  
bakelitni
  olgan 
bo'lsa  ham,  hali  polimerlanish jarayoni  haqidagi  tushunchalar  tizimi 
va  nazariy  asoslari  shakllanmagan  edi. 
U  1910-yilda  bakelit 
plastrnassa sinteziga patent  oldi  va 
Bakelite  Corporation
 
korxonasini 
bunyod qildi.
1912-yilda  rus  muhandisi  G.S.  Petrov  o'z  jamoasi  bilan 
bakelitga  o'xshagan  juda  pishiq  fenol-formaldegid  plastmassasi  -  
karbolitni
 
yaratdi.  Keyinchalik  bu  olim 
tekstolit
 
olish jarayoniga  ham 
asos soldi.  1914-yilda  Moskva  guberniyasining Orexovo-Zuevo  shahri 
yaqinidagi  Dubrovka qishlog’ida  birinchi  zavodda sintetik  piastmassa
-  
karbolit
  tayyorlash  boshlandi.  1919-yilda  bu  zavod  davlat 
tasarrufiga  o'tkazildi va keyinchalik  uning  negizida  “
Karbolit ”
  ishlab 
chiqarish  birlashmasi  faoliyat ko'rsata boshladi.
German  Shtaudinger
 (1881-1965  yy.) -   nemis  kimyogar-olimi,
1922-yilda 
makromolekulalarni  “
bu  modda
 
kovalent  bog'lar  bilan  bog'langan  atomlarning
 
uzun  konstruksiyasidir
”  deb  aniqlashga  erishdi. 
Birinchi  bo'lib  olim  polimerlarning  moiekulyar 
massasi  va  eritmasining  qovushqoqligi  orasidagi 
uzviy  bog’liqlik  borligini  tajribada  ham  isbotladi. 
Keyinchalik  amerikajjk  kimyogar  German  Mark 
makromoiekulalarning 
eritmadagi 
shakli 
va 
o'lcharnini  ilmiy  asosda  o'rgana  boshladi  va  bir 
qator yutuqlarga erishdi.
XX 
asming  20-30-yiIlarida  organik  birikmalarning  zanjir 
reaksiyalari  borasida  ish  olib  borgan  akademik  N.N.  Semenovning 
ilg’or  ishlari  polimerlanish  jarayoni  bilan  solishtirilganda  ularning 
tabiati  aynan  bir  xil  ekanligi  oydinlashdi.  1930-yillarda  polimerlanish 
reaksiyalarining  erkin  radikal  (G.  Shtaudinger  va  boshqalar)  va  ion 
mexanizmlari  aniqlandi.  Shu  yillar davomida  sobiq  SSSR  olimlaridan
S.S. Medvedev  polimerlanish jarayonida 
iiinitsiirlas/i,'>
  tushunchasini 
fanga  kiritdi,  bu  bosqich  peroksid  birikmalarining  parchalanib,  erkin 
radikallar  hosil  qilishidan  iborat.  Olim  tomonidan  zanjirning  o'sish 
darajasi  miqdor jihatdan  baholandi  va ayni  shu jarayon polimerlarning 
moiekulyar  massasini  boshqarish  mumkinligi  ham  isbotlandi.  Erkin
390

---

radikal  polimerlanish  reaksiyalari  mexanizmini  aniqlash 
1950- 
yillargacha davom etdi.
Polikondensatlanish  jarayonlari  haqida
U.X.  Karozers
 
(1896-1937  yy.)  -   amerikalik  olim,  YMB 
kimyosi  rivojiga katta  hissa qo'shgan,  monomerlaming 
funksionalligi,  chiziqli  va  to'rsimon  polikonden­
satlanish  tusbunchalarini 
organik 
kimyo  faniga 
kiritgan.  U.X.  Karozers  1931-yilda  J.A.  Nyuland  bilan 
hamkorlikda