Tashqi iqtisodiy aloqalar moddiy, moliyaviy va intellektual boyliklarining mamlakatlar o’rtasida almashinishining turli yo’nalishlari, shakllari va vositalarini ifodalovchi yaxlit tizimdir

Pul o’tkazmalarini qabul qiluvchi yetakchi mamla§katlar, mlrd. doll, 2005-2018 yillar (mlrd. AQSh doll.)¹⁴

2005		2010			2015			2018
Xitoy	23,63	Hindiston	53,48	Hindiston		68,91	Hindiston		78,61
Meksika	22,74	Xitoy	52,46	Xitoy		63,94	Xitoy		67,41
Hindiston	22,13	Meksika	22,08	Filippin		29,80	Meksika		35,66
Nigeria	14,64	Filippin	21,56	Meksika		26,23	Filippin		33,83
Frantsiya	14,21	Frantsiya	19,90	Frantsiya		24,06	Misr		28,92
Filippin	13,73	Nigeria	19,75	Nigeria		21,16	Frantsiya		26,43
Belgiya	6,89	Germaniya	12,79	Pokiston		19,31	Nigeria		24,31
Germaniya	6,87	Misr	12,45	Misr		18,33	Pokiston		21,01
Ispaniya	6,66	Bangladesh	10,85	Germaniya		15,81	Germaniya		17,36
Polsha	6,47	Belgiya	10,35	Bangladesh		15,30	Vietnam		15,93

Yuqori daromadli mamlakatlar deyarli har doim pul o'tkazmalarining asosiy manbai hisoblanadi. Yillar davomida, AQSh har doim pul o'tkazmalari yuborish bo’yicha mamlakatlar orasida birinchi o'rinni egallagan va 2017 yilda pul o’tkazmalari 67,96 mlrd. dollarni tashkil etgan. Bu mamlakatdan keyingi o’rinlarda Birlashgan Arab Amirliklari (44,37 milliard dollar), Saudiya Arabistoni (36,12 milliard dollar) va Shveytsariya (26,6 milliard dollar) mamlakatlari turadi. 2016 va 2017 yillarda pul o'tkazmalari jo’natuvchi beshinchi mamlakat Germaniya (20,29 milliard AQSh dollari va 22,09 milliard AQSh dollarini tashkil etdi) hisoblanadi.

11.5- jadval
Pul o’tkazmalarini jo’natuvchi yetakchi mamlakatlar, mlrd. doll, 2017 yil¹⁵

2005		2010		2015		2017
AQSh	47,25	AQSh	50,78	AQSh	61,86		AQSh	67,96
Saudiya Arabistoni	14,30	Saudiya Arabistoni	27,07	Birlashgan Arab amirliklari	40,33		Birlashgan Arab amirliklari	44,37
Germaniya	12,71	Rossiya	21,45	Saudiya Arabistoni	38,79		Saudiya Arabistoni	36,12
Shveytsariya	10,52	Shveytsariya	17,76	Shveytsariya	25,40		Shveytsariya	26,60
Buyuk Britanya	9,64	Germaniya	14,68	Xitoy	20,42		Germaniya	22,09
Frantsiya	9,48	Italia	12,89	Rossiya	19,69		Rossiya	20,61
Korea	6,9	Frantsiya	12,03	Germaniya	18,03		Xitoy	16,18
Rossiya	6,83	Quveyt	11,86	Quveyt	15,20		Quveyt	13,76
Lyuksemburg	6,70	Lyuksemburg	10,65	Frantsiya	12,79		Frantsiya	13,50
Malayziya	5,68	Birlashgan Arab amirliklari	10,57	Qatar	12,19		Korea	12,89

Xitoy pul o’tkazmalarini qabul qiluvchi mamlakat sifatidagi roli bilan bir qatorda, pul o’tkazmalarini jo’natuvchi yetakchi mamlakatlar qatoridan ham o’rin egallagan. 2016 yilda 20,29 milliard AQSh dollari va 2017 yilda 16,18 milliard AQSh dollari pul o’tkazmalari amalgam oshirilgan. (11.5- jadval)

11.2. Ishchi kuchining xalqaro migratsiya jarayonini boshqarish
Jahon iqtisodiyotida mehnat migratsiyasi mehnat sharoitlarini, ish bilan bandlikni, aholi daromadlarini tenglashtiradi, mamlakatlar orasida va ularning ichida ziddiyatlarni kuchaytiradi. Shuning uchun milliy va xalqaro miqyosda jahon mehnat bozorini tartibga solish zarurdir va buni rivojlangan davlatlar faol amalga oshirmoqda.
Dunyoda migratsiya jarayonlari tezlashmoqda. Ixtiyoriy va majburiy migratsiya ko'lami kengaymoqda va bu jarayonga ko'plab mamlakatlar jalb etilmoqda, noqonuniy migratsiya oqimi ortib bormoqda. Bu migratsiya siyosatini ishlab chiqish, ularni tartibga solish vositalari rivojlantirish uchun bir ehtiyoj borligini anglatadi.
Jahon iqtisodiyoti va alohida mamlakat iqtisodiyoti uchun migratsiya jarayonlarining alohida ahamiyati tufayli mehnat migratsiyasi barcha darajalarda qat'iy tartibga solinadi: xalqaro, davlatlararo va davlat darajasida. Bunday tartibga solish vositalari bo’lib qonun hujjatlari, shuningdek, iqtisodiy, siyosiy va ma'muriy ta'sir usullari hisoblanadi.
Ishchi kuchi migratsiyasi xalqaro hamjamiyat hayotida normativ hodisa bo'lib, u milliy qonunchilik va xalqaro hujjatlar asosida taraqqiy etgan shakllarda amalga oshiriladi. Migratsiya masalalarini xalqaro darajada tartibga soluvchi hujjatlar, migratsiya siyosatini amalga oshirishning asosiy yo'nalishlari va yondashuvlari BMT va uning bo'linmalari, Xalqaro migratsiya tashkiloti va Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT) tomonidan o'tkaziladigan yig'ilish va konferentsiyalarda qabul qilinadi.
Jahon iqtisodiyotidagi aholi migratsiyasini tartibga soluvchi huquqiy asos bo'lib BMT tomonidan 1948 yil 10 dekabrda qabul qilingan Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi (unga ko'ra, shaxs o'zi uchun mamlakat, yashash joyi va ishini mustaqil ravishda belgilashga haqli), 1966 yil 16 dekabrdagi Fuqarolik va siyosiy huquqlar to'g'risidagi xalqaro bitim, 1975 yil 1 avgustdagi Yevropada xavfsizlik va hamkorlik bo'yicha Kengashning yakuniy akti, 1986 yil YXHTga a'zo davlatlar vakillarining Vena uchrashuvining yakuniy hujjati, BMTning barcha mehnat muhojirlari va ularning oila a'zolari huquqlarini himoya qilish to'g'risidagi Konvensiyasi, XMT hujjatlari va boshqalar hisoblanadi
Davlatlarning integratsion guruhlari ham mehnat migratsiyasini tartibga soluvchi hujjatlarni qabul qilishadi. jumladan, 1957dan beri Yevropa Ittifoqida Rim shartnomasi mavjud bo'lib, 52 xatboshiga ko'ra, Yevropa Ittifoqining har bir fuqarosi har qanday Yevropa Ittifoqi mamlakatida ish topish huquqiga ega. Shuningdek, Yevropa Ittifoqi doirasida mehnat migratsiyasini rivojlantirishga Yevropa Ittifoqining aksariyat davlatlari o'rtasida viza to'siqlarini bartaraf etgan Shengen bitimining qabul qilinishi ham yordam berdi.
Davlat migratsiya jarayoniga juda faol ta'sir ko'rsatadi. Nafaqat muhojirlar soni balki professional, malaka, jinsiy va yosh tuzilishi va mamlakatda qolish muddati ham tartibga solinadi.
Davlat darajasidagi migratsiya siyosati davlat va uning institutlarining o'z mamlakatlari hududida rezidentlar va norezidentlarning migratsiya jarayonlarini tartibga solish bo'yicha chora-tadbirlar va harakatlar tizimini ishlab chiqish, aholining jahon migratsiyasi va ishchi kuchining milliy iqtisodiyot uchun salbiy oqibatlarini oldini olish va ularni bartaraf etishga qaratilgan. Bu sohada davlat an'anaviy ravishda protektsionizm afzalliklariga ega, chunki ishsizlik va uning oqibatlari bilan kurashish muammosi uning elkasiga tushadi. Migratsiya siyosati muhojirlar uchun muayyan qat'iy talablarni ishlab chiqishda ifodalanadi. Shu bilan birga, migratsiya siyosati doirasida davlat ko'pincha muhojirlarning muayyan guruhlarini (yuqori malakali mutaxassislar, ishbilarmonlar va boshqalarni) jalb qilishdan manfaatdor ekanligini hisobga oladi. Emigratsiya siyosati, odatda, mamlakatda istiqbolli ishchilarni saqlashga qaratilgan.
Davlat darajasidagi migratsiya siyosati davlat va uning institutlarining o'z mamlakatlari hududida rezidentlar va norezidentlarning migratsiya jarayonlarini tartibga solish, aholi va ishchi kuchi xalqaro migratsiyasining milliy iqtisodiyot uchun ijobiy oqibatlarini rag’batlantirish va salbiy oqibatlarini oldini olish bo'yicha chora-tadbirlar va harakatlar tizimini ishlab chiqishga qaratilgan. Bu sohada davlat an'anaviy ravishda protektsionizmni afzal ko'radi, chunki ishsizlik va uning oqibatlari bilan kurashish muammosi uning yelkasiga tushadi. Migratsiya siyosati muhojirlarga nisbatan muayyan qat'iy talablarni ishlab chiqishda ifodalanadi. Shu bilan birga, migratsiya siyosati doirasida davlat ko'pincha muhojirlarning muayyan guruhlarini (yuqori malakali mutaxassislar, ishbilarmonlar va boshqalarni) jalb qilishdan manfaatdor ekanligini hisobga oladi. Emigratsiya siyosati, odatda, mamlakatda istiqbolli ishchilarni saqlab qolishga qaratilgan.
Migratsiya siyosatini amalga oshirish vositalari bo’lib, migratsiyani murakkablashtiruvchi yoki manfaatni pasaytiradigan shart-sharoitlar yaratishga qaratilganiqtisodiy va inoqtisodiy xarakterdagi turli tadbirlar
Ishchi kuchini import qiluvchi mamlakatlarda migratsiyani tartibga solishning davlat chora-tadbirlari tizimi ishlab chiqilgan. Bu huquqiy, siyosiy va professional maqom to'g'risidagi qonunchilikni, milliy immigratsiya xizmatlari, shuningdek, davlatlararo bitimlarni o'z ichiga oladi.
Xalqaro darajada IHTT (OECD) ga a'zo davlatlar tomonidan milliy immigratsiya boshqarmalari faoliyatini muvofiqlashtiruvchi SOPEMI (migratsiyani doimiy kuzatish tizimi) xizmati tashkil etilgan.
Immigratsiya siyosati to'g'ridan-to'g'ri milliy immigratsiya xizmatlari orqali amalga oshiriladi, ular odatda mehnat, Adliya yoki ichki ishlar vazirliklarida tuziladi.
Immigratsiya siyosati to'g'ridan-to'g'ri milliy immigratsiya xizmatlari orqali amalga oshiriladi, ular odatda Mehnat, Adliya yoki Ichki ishlar vazirliklari huzurida tuziladi.