Tashmatov Shuhrul 11 itini не t Icli

TQ'RTINCHI QISM

XIX ASR OXIRI - XX ASRLARDAGI IQTISODIY TA’LIMOTLAR XIV b о b. MARJINALIZM

1. 
   Maijinallzmaing umumiy ta'rifi va rivojlanish bosqichlar.
   

XIX asming ikkinchi yarmi - XX asming boshlarida iqtisodiy ta’limotlaming rivojlanishi (evolutsiyasa) kapitalizm iqtisodiyotida uning siyosiy ustqurmasida yuz berayotgan tub siljishlarni aks ettirar edi. XIX asming so'nggi choragida erkin raqobatning monopoliyaga aylanishi iqtisodiyotdagi eng muhim hodisa bo‘idi. Bu jarayon kapitalizm ziddiyatlaming, ayniqsa, mehnat bilan kapital o‘rtasidagi ziddiyat- larning chuqurlashuvi va keskinJashuvi bilan ayni bir vaqtda ro‘y berdi. XIX asming 70-yillaridan boshlab qiymat nazariyasi va uni ilmiy tahlil qilishda ham chhiakam inqilobiy o'zgarish yuz berib aynan shu davrda Yevropaning bir nechta mamlakatlarida turlicha nazariy maktablar shakllandi. Ushbu maktablar yaratgan iqtisodiy ta’limot fanda «maijinalizm» ta’limoti deb nomlanib, XX asming 30-yillarigacha o‘z mavqeyini saqlab tufdi.

Matjinalizm fransuzcha marginal so‘zidan olingan bo‘lib «eng yuqori» (chegara) ma’nosini bildiradi.

U.Stenli Jevons 6u boradagi opining Як fikriarxning IS62-yilda Britaniya fanlarini rivojlantirish Assotsiatsiyasida qilgan «Siyosiy iqtisodning umumiy nazariyasi haqida qisqacha bUdirish» nomli ma’ruzasida bayon etgan edi. 1871-yilda esa U.Jevons yangi nazariyasini ilmiy asoslashga bag‘ishlangan fundamental asar bo‘lgan «Siyosiy iqtisod nazariyasi» nomli kitobini Angliyada nashr qildirdi. Aynan mana shu yili — 1871 -yilda Avstriyada Karl Mengeming «Siyosiy iqtisod asoslari» nomli kitobi ham e’lon qilindi.Bu kitobda ham xuddi mana shu «eng yuqori foydalilik» nazariyasi tahlil qilinib, matematik formula va teoremalarsiz ilmiy jihatdan asoslab berildi.

1874-yilda Shveysariyada Leon Valrasning «Sof iqtisodiyot fani elementlari»nomli kitobi nashrdan chiqdi. В и kitobdagi iqtisodiy nazariya to'liq ravishda matematik jihatdan rivojlantirildi. Shunday qffib, yangi yo'nalish bir vaqtda uchta ohm tomonidan turii mamlakatlarda ingliz, nemis va fransuz tillarida ilmiy jihatdan asoslab berildi.

Maqinalizm va uning rivojlanish davrini ikki bosqichga bo'lib o'rganish maqsadga muvofiqdir.