Tashkilot korxonalarida qazib olingan neft xom ashyolarni qayta ishlashda tabiatga ta’siri?

75EKOLOGIK EKSPERTIZANING YANGI FAN VA O’QUV PREDMETI SIFATIDA RIVOJLANISH VA SHAKILLANISHI?Экологик экспертизанинг фан сифатида шаклланишининг объектив шарт-шароитлари инсоннинг хўжалик ва бошқа фаолиятлари билан узвий боғлиқ бўлиб, уларнинг табиатга таъсирининг миқёслари ва салбий таъсирининг ошиб борилаётганлиги билан изоҳланади. Ушбу фаннинг Ўзбекистонда шаклланиши ва ривожланиши зарурати кўп жихатдан мамлакат экологик сиёсатини самарали амалга ошириш билан узвий боғлиқдир. Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримовнинг қуйидаги сўзларини келтириш ўринлидир: «Асрлар туташ келган паллада бутун инсоният, мамлакатимиз аҳолиси жуда катта экологик хавфга дуч келиб қолди. Буни сезмаслик, қўл қовуштириб ўтириш ўзини-ўзи ўлимга маҳкум этиш билан баробардир. Афсуски, кўплар ушбу муаммога бепарволик ва маъсулиятсизлик билан муносабатда бўлмоқдалар … Экология ҳозирги замоннинг кенг миқёсдаги кескин ижтимоий муаммоларидан биридир. Уни хал этиш барча халқларнинг манфаатларига мос бўлиб, цивилизациянинг ҳозирги куни ва келажаги кўп жиҳатдан ана шу муаммонинг хал қилинишига боғлиқдир...»¹.
Экологик экспертиза фани табиатдан фойдаланиш иқтисодий ва ижтимоий-иқтисодий экология фанлари туташган чегараларда ва экологик хуқуқ фани билан узвий боғлиқ холда, уларнинг асосий тушунчалари, янги қонуниятлари, категориялари, концепцияларига асосланган холда шаклланаётган ва ривожланиб бераётган фаннинг янги йўналиши ва соҳаси ҳисобланади. Экологик экспертиза ушбу фанларнинг назарий-амалиёт тадқиқотлари натижалари энг сўнгги ва янги ютуқларини амалиётга тадбиқ этишга йўналтирилган назарий-амалий фанидир. У табиатдан фойдаланиш, òàáèàòíè àñðàø âà ìóùîôàçà қèëèøíè áîøқàðèøíèíã ýêîëîãèê ýêñïертиза бўйича маъмурий-назарот тармоқ йўналишининг назарияси ва амалиёти йўланиши мамлакатнинг барқарор, хавф-хатарсиз ривожланишини таъминлаш нуқтаи назаридан асослаб беради
76KORXONA LOYIHALARNI TUZISHDA JAMOATCHILIK FIKRINING DOLZARBLIGI? Korxona loyihalarining ekologik ekspertizasiga asoslangan tadbirlar quyidagilarni o’z ichiga oladi.

3. 
   shahar hududini zonalarga bo’lish.
   
4. 
   tabiiy changlarga qarshi kurashish.
   
5. 
   sanitariya ximoya chegaralarini tashkil qilish.
   
6. 
   turar joylarni kukalamzorlashtirish.
   

Loyihalashga asolangan tadbirlar asosan chiqindi iflosliklar atmosfera xavosida tarqalish qonuniyatlariga rioya qiladi. Sanoat korxonalarini shahar hududida oqilona joylashtirish ular majmuilarini tashkil qilish shahar bosh loyihasi va tumanlar loyihalariga hamda sanitariya normalariga asoslanishi kerae. Sanoat korxonalarini ko’rish uchun yer maydonlari ajratishda joylarning relfi, iqlim sharoiti, tumanlar paydo bo’lishi, tabiiy shabadalar esib turishi va sanoat korxonalaridan ajralib chiqadigan chiqindilar atmosferaga tarqalishi qonuniyatlari nazarda tutiladi. Shahar hududini mintaqalarga bo’ltgan shamol yo’nalishini hisobga olish katta ahamiyatga ega. Odatda sanoat korxonalarini yaxshi shamolllatadigan joylarga qurish turar joylarni tutun va dudlardan asraydi. Shamol yo’nalishini hisobga olganda o’rtacha yillik shamol yo’nalishi bilan birga uning yil fasllaridagi o’zgarishlari hisobga olinsa, maqsadga muvofiq bo’ladi. Odatda sanoat korxonalari joylangan erlarda noxush holatlar ayniqish faslida qattiq sovuq yoki yuqori darajadagi namlik pallalarida atmosferaning yer yuza qatlamlarida ifloslanishlar yuqori darajada bo’ladi.