«tasdiqlayman» Urganch tumani tarmoqli texnikumi direktori Z. Saidniyozova

Sharchaning elektr sig‘imi:

C  ^q

_ q4 ₀  R _{ 4}
q
  R

0
Nisbatan kichik о‘lchamlariga qaramay, yetarlicha zaryadlarni о‘zida yig‘a oladigan qurilmalar kondensatorlar deb ataladi.
C  ^q
₁  ₂
Kondensator qoplamalari ikkita yassi plastinkadan, ikkita koaksial silindrdan yoki ikkita konsentrik sferadan iborat bо‘lishi mumkin va ular shakliga binoan yassi, silindrik yoki sferik kondensatorlar deb ataladi.

Yassi kondensator sig‘imi quyidagiga teng bо‘ladi.
_{C } ^ ₀ ^q _ ^ ₀^{  S} _{  } S

d d ⁰ d
Sferik kondensatorning sig‘imi quyidagicha ifodalanadi:




r  r r ² S

C  4 ₀  ^{1 2}  4 ₀
r₂  r₁ d
Silindrik kondensator sig‘imi quyidagidan iboratdir:
  ₀ _d

_{C } 2 ₀
n ^r2
r₁
Elektrostatik maydon – potensial maydondir, shuning uchun unga kiritilgan zaryadlar potensial energiyaga ega bо‘ladilar.
Har bir zaryad, boshqa zaryad maydonida potensial energiyaga ega bо‘ladi.
W₁  q₁ ₁₂ , W₂  q₂ ₂₁
^12 ^{- q}2 ^{– zaryadning q}1 ^{zaryad turgan joyda hosil qilgan potensialidir,
}21 ^{- q}1 ^{– zaryadning q}2 ^{zaryad turgan joyda hosil qilgan potensialidir.}
W₁  W₂  W

W  q₁
. Elektr maydon energiya zichligi.
 ₁₂
 q₂
 _21
 q₁  ₁₂  q₂  ₂₁
2

Yakkalangan zaryadli o‘tkazgich energiyasi
O‘tkazgich q - zaryadga, S – sig‘imga va - potentsialga ega bo‘lsin. O‘tkazgich zaryadini dq ga

oshiramiz. Uning uchun cheksizlikdan, (ya’ni ko‘chiramiz. Bu holda bajarilgan ish
ga teng bo‘ladi, chunki
Bajarilgan to‘la ish
0 bo‘lgan joydan) dq zaryadni o‘tkazgichga

Zaryadlangan kondensator energiyasi quyidagiga teng bo‘ladi:

Nazorat savollari:

1. 
   Elektr sig‘imi.
   

2. 
   Har xil shakldagi kondensatorlarning sig‘imlarini hisoblash formulalarini keltirib chiqaring.
   
3. 
   Elektrostatik maydon va kondensatorlar energiyasini hisoblash formulalarini keltirib chiqaring
   

Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik xaritasi

Ishlash bosqichlari, vaqti	Faoliyat mazmuni
	О‘qituvchining	Talabaning
1-bosqich. О‘quv mashg‘ulotiga kirish (10 min).	О‘quv hujjatlarini tо‘ldirish va talabalar davomatini tekshirish. О‘qituvchi mashg‘ulot mavzusini va rejasini e’lon qiladi. Dars maqsadini aniq tushuntiradi, kutilayotgan natijalarni eslatadi.	Tinglashadi. Aniqlashtiradilar, savollar beradilar.
2-bosqich. Asosiy 60 min	Reja asosida mavzu tushuntiriladi: Kodensatorlarni о‘zaro ulash. Kondensator elektr maydoning energiyasi. Zaryadlangan о‘tkazgichlar tizimi energiyasi. Elektr maydon energiyasi zichligi.	О‘z о‘quv faoliyatini tashkil etadi. Konspekt yozishadi, kuzatishadi, tinglashadi. Mavzu bо‘yicha savollar beradilar.
3-bosqich. Yakuniy natijalar 10 min.	О‘rganilgan mavzuni о‘tishda Keys -stadi metodi, “qanday?” mantiqiy tuzilishli diagramma, “Ven diagrammasi”, usulidan foydalaniladi. Talabalar faoliyatini va erishgan natijalarini tahlil qiladi, talabalarga mustaqil va ijodiy ish topshiriqlarini beradi.	Test topshiriqlarini bajaradi. Mustaqil ish mavzularini yozib olishadi.

Rеja:

1. 
   Kodensatorlarni о‘zaro ulash.
   
2. 
   Kondensator elektr maydoning energiyasi.
   
3. 
   Zaryadlangan о‘tkazgichlar tizimi energiyasi.
   
4. 
   Elektr maydon energiyasi zichligi.
   

• 
  gonaauanapparn snexTp 3apRgnapn unigqop +n¿aTpaH 6np-
  

dHpnapnra TeHrpnp.

• 
  TN3nura gy?n‹raH U xyv‹aHnw anognpa xoHpeHcaTopnap opacnpa Taqcnu7laHapn
  

• 
  HaTn+aBnñ cnrnM
  

t Ko pe caTop "napa«en

i
? a ^{i i}

• 
  K_o Hp eHcaTop c‹acTnHaaapn opacnparn
  

xyvaaHnw A Ba 8 HypTanap coTeHynanaap
$apqnra TeHr, wy ca6a6‹n

I B
I ^F = U, —— ...LI„ —— U —— q — p

•Napannea y‹aHraH xoHpeHcaTopnap TH3kIMkIHnHr 3apRpH gap 6HTTd KoHpeHcaTop 3ap»grapn nnFHHpncnra TeHr.

•Napannea y‹aHraHpa cnfnuaap q'jwnnapn

MaH$nn 3apR/I,ñaHraH gocaauapaH uyC6aT 3ap»pnaHraH gonnauara
vyc6aT 3apep xyunpHaraHpa azexTpocTdTHK MdkI,0,OH KDYH
gaps nanrnra Hnc6aTaH nLu 6amapnzapn
dA — ?s pdq — ^qdq

KoHpeHcaTop 3ap»pn 0 paH q raw a
opTraHpa Tawjn xyv‹ap 6a+apraH nLu “‘
( qdq


q-