«tasdiqlayman» Urganch tumani tarmoqli texnikumi direktori Z. Saidniyozova

Elementlarni batareyaga ulash. Bitta element beradigan kuchlanishdan kattaroq kuchlanish olish uchun bir nechta elementlar ketma-ket batareya qilib ulanadi. Bunda birinchi elementning ko'mir elektrodi ikkinchi elementning rux elektrodi bilan ulanadi va hokazo. 43-rasmda cho'ntak fonari batareyasi elementlarini o'zaro ulash ko'rsatilgan. Elementlarni batareyaga bunday ulashda batareyaning umumiy kuchlanishi har bir elementdan alohida olingan kuchlanishlar yig'indisiga teng bo'ladi.

OM QONUNI

Elektr zanjirlarda ro'y beradigan hodisalarni o'rganish uchun kuchlanish, tok kuchi va qarshilik tushunchalari kiritilgan edi. Tajribalarni kuzatayotganingizda siz bu kattaliklarning o'zaro bog'liq ekanini sezgan bo'lsangiz kerak.

Elektr zanjirlardagi hodisalarni birinchi bo'lib nemis fizigi G. Om chuqur va sinchiklab o'rgandi. U 1826-yilda elektr zanjirda tok kuchi, kuchlanish va qarshilik orasidagi bog'lanishni aniqlashga muvaffaq bo'ldi. Bu bog'lanish juda muhim ahamiyatga ega bo'lib chiqdi va Om qonuni deb nomlandi.

1. 
   Om qonuni. Om qonuni Omning o'zi o'tkazgan tajribalarning natijalarini umumlashtirish asosida kashf etildi. Qonunning mazmunini tushinish uchun biz ham bir qator tajribalarni o'tkazamiz.
   

49-rasm

Tajribalarning 1-turi. 49-rasmda tasvirlangan elektr zanjirni yig'amiz. Ampermetr qarshiligi R bo'lgan o'tkazgichdan o'tayotgan tokning kuchini o'lchaydi. Elektrostatik voltmetr esa shu o'tkazgichdagi kuchlanishni o'lchaydi. Tok manbaining kuchlanishini o'zgartirish mumkin. Kalitni ulab, ampermetr va voltmetrning ko'rsatkichlarini aniqlaymiz. O'tkazgichdagi kuchlanishni ikki marta orttirib, tok kuchi ham ikki marta ortganini ko'ramiz. Kuchlanishni uch marta orttirib, tok kuchi ham uch marta ortganini ko'ramiz. Kuchlanish to'rt marta orttirilganda tok kuchi ham to'rt marta ortadi va hokazo. Biz kuchlanishni necha marta orttirsak, tok kuchi ham shuncha marta ortadi. Tajribalar o'tkazgichdan oqib o'tayotgan tok kuchi o'tkazgich uchlaridagi kuchlanishga to'g'ri proporsional ekanidan dalolat beradi. Qarshilik o'zgarmas bo'lgani uchun tajriba natijalarini yozamiz: