«tasdiqlayman» Urganch tumani tarmoqli texnikumi direktori Z. Saidniyozova

Metall o'tkazgichlarda elektronlar qanday harakatlanadi? Shunday qilib, metall o'tkazgichlarda erkin elektronlar harakat qilar ekan. Endi ular qanday harakatlanishini aniqlab olaylik.

Agar o'tkazgichda elektr maydon bo'lmasa, elektronlar xaotik (tartibsiz) harakatlanadi (36-rasmga qarang). Har onda turli elektronlarning tezliklari turlicha kattalikda va har xil yo'nalishda bo'ladi. Agar o'tkazgichda elektr maydon vujudga keltirilsa, elektronlarning harakati tartibsizligicha qolgani holda elektr maydon ta'sirida bir oz tartibga tushadi: elektronlar manbaning manfiy qutbidan musbat qutbiga tomon harakatlanib, elektr toki hosil qiladi. 39-rasmda bitta elektronning elektr maydon ta'siridagi harakat trayektoriyasi sxematik
tarzda ko'rsatilgan. Elektronlarning xaotik harakatiga elektr maydon ta'siri ostida manbaning musbat qutbiga yo'nalgan tartibli harakati “qo'shiladi”.

39-rasm

Bu mavzuda sizlar bilib olgan narsalarning hammasi quyidagi juda muhim xulosani chiqarishga imkon beradi:

Metall o'tkagichlardagi elektr toki manbaning elektr maydoni ta'sirida erkin elektronlarning tartibli harakatidan iborat.


TOK KUCHI

Ikkita turli elektr lampachani aynan bitta tok manbaiga 44-a rasmda tasvirlangandek ulaylik. Lampachalarning ulanish sxemasi 44-b rasmda, ko'rsatilgan. Bunda lampachalar turlicha yonadi, biri ravshan, ikkinchisi xira. Unisidan ham, bunisidan ham tok o'tadi. Lampachalarning qisqichlaridagi kuchlanish aynan bir xil. Lekin nima uchun lampachalar har xil yorug'lik beradi? Buning sababi lampachalardan o'tayotgan tokning turlicha bo'lishidir. Bu toklarni qanday xarakterlasa bo'ladi?