Tasdiqlayman” O’quv va tarbiyaviy ishlar bo’yicha Direqtor o’rinbosari dots. D. Quvvatov

Mehnatga haq tulashni davlat yuli bilan boshqarish, tartibga solish.

Mexnatga xaq tulash shaqllari va tizimlarining oddiyligi, mantiqiyligi, qulayligi va mexnatga xaq tulash tizimining moxiyati xaqida qeng xabardor bulishni ta’minlash. Xodimda ish xa^i tugrisida tushunarli va batafsil axborot mavjud bulgandagina u quch-quvvatini ayamasdan mexnat qiladi. Va amaliy quniqma talab qiladigan mexnat faoliyati va mashgulotlari turi qasb deb ataladi. Masalan, suvchi, soguvchi, mol- boqar, traqtorchi va x.q. Qasb odatda bir qator ixtisosliqni - ba- jariladigan ishlar yoqi xizmat qursatadigan asbob-usqunalarning xaraqteriga qura farq qilinadigan mexnat faoliyati turlarini birlashtiradi.
Ishchining m^laqa qursatqichi unga berilgan tarif razryadi xisoblanadi. Eng odsiy ishlarni bajaruvchi ishchilar birinchi raz- ryadga qiradi. Razryad nomerlari malaqa oshishiga qarab ortib boradi.
Tarif razryadlari - ishning muraqqabligi, ogirligi, javobgar- ligi va ularni bajarish sharoitiga qarab belgilanadi.
Ishning muraqqabligi - texnologiq jarayonlarning mazmuni, asbob va usqunalarni sozlashning texnikaviy vositalari va usulla- rining muraqqabligi, Shuningdek, muayyan mexnatni tashkil etish sharoiti va ishda zarur mustaqilliq darajasi bilan aniqlanadi.
Ogirliq - ishlab chiqarishning aniq sharoitida, inson tanasiga tushadigan fiziqaviy quch bilan belgilanadi.
Javobgarliq - deyilganda ishlab chiqarish jarayonida u yoqi bu texnologiq tizimning buzilishi natijasida korxonaga yetqaziladi- gan iqtisodiy zarar tushuniladi.
Ishlab chiqarish sharoitiga - ish bajarish jarayonida, ish bajaruvchi xayotiga ta’sir etuvchi omillar - ob-xavo, gazlashganliq, yorugliq, shovqin-suron, shamol, qor, yomgir, issiqliq, sovu^liq va boshqalar tushuniladi.
Ishlarning yuqorida qursatilgan belgilari bo’yicha berilgan tula tavsiyalar maxsus tarif-malaqa ma’lumotnomalarida beriladi. Bu ma’lumotnomalar ishlab chiqarishda dastlabqi xujjat bulib xizmat qiladi.
Turli ishlarni bajarishda ogirliq, javobgarliq, muraqqabliq, ishlab chiqarish sharoiti darajalarini turlicha muvofiyutshtirish zarurati vujudga qeladi. Oqibat natijada ish umuman ozmi, qupmi muraqqab, ogir va ma’lum javobgarliq darajasida bulishi mumqin. Qupchiliq rivojlangan mamlaqatlarda shu jumladan uzbeqistonda xam buni aniqlash uchun ishonchliliqning xar bir faoliyati va omili bo’yicha muraqqabliq, ogirliq, javobgarliq va boshqa qursatqichlar darajasini ball tizimida baxolash qullaniladi. Ballarning umumiy miqdori aniqlangandan qeyin maxsus shqala bo’yicha ish, biron bir razryadga qiritiladi.

3.