Tasdiqlayman” O’quv va tarbiyaviy ishlar bo’yicha Direqtor o’rinbosari dots. D. Quvvatov

Yangi ishlab chiqarish munosabatlari sharoitida ish xaqi iqqi qurinishda buladi: nominal va real ish xaqlari:
Nominal ish xaqi - bu xodimning ishlagan xar bir soat uchun sumda oladigan maoshidir.
Real ish xaqi - esa nominal ish xaqining qiymatda ifodalan- gan qurinishi bulib, ana shu nominal ish xaqini belgilovchi pul- sum bilan qancha narsa sotib olish yoqi xizmat ko’rsatish mumqinli- gini izoxlaydi.
Iqtisodchilar uchun «ish xaqi», «maosh», va «daromad» tushunchalari quyidagilarni anglatishi lozim:
«ish xaqi» iborasi - ishlangan vaqt birligi uchun tulov;
«maosh» tushunchasi - ishlangan vaqt birligi miqdoriga (7-8 soat) ishlagan ish xaqi stavqasini qupaytirish bilan topiladigan qursatqich.
«daromad» - oy, qvartal va yil davomida bir ish bajaruvchiga yoqi tadbirqorga tugri qeladigan umumiy mablaglar yigindisi. U sarmoyaning investitsiya qilinishi va transfert tulovlari - ish- sizliq uchun nafaqa shaklidagi davlat tulovlari, ishlab topilgan va ishlamay olingan daromadlardan qeladigan dividentlardan tashkil topadi.
Qishloq xo’jaligida ish xaqini tugri amalga oshirish uchun quyidagi eng muxim tamoyillarga rioya qilinishi zarur
- ishlab chiqarish va mexnat samaradorligi ortib borgan sar real ish xaqini ortib borishi. Bu tamoyil extiyojlarni ortishi va yanada tularoq qondirilishi, faqat uz mexnati uchun quproqmiqdorda moddiy ne’matlar va xizmatlarga ega bulish imqoniyatlari qengaygan sharoitdagina real buladi.
Mexnat unumdorligi usishini, urtacha ish xaqi usish sur’atlaridan tezroq ustirish. Bu tamoyilning moxiyati - ishlab chiqarishni rivojlantirish va uning samaradorligini oshirish asosida mexnatdan qeladigan daromadlarni maqsimal darajaga yetqazishdan iborat ish xaqini tabaqalashtirish. Xodimning korxona faoliyati natijalariga qushgan mexnatining xissasiga, mexnat mazmuni va sharoitlariga, korxonani shoylashgan mintaqaga, uning qaysi tarmoqqa mansubligiga qarab ish xaqi tabaqalashtiriladi. Mazqur tamoyil xodimning uz mexnat malaqasidan, maxsulotning yuqori sifatli bulishini ta’minlashdan moddiy mafaatdorligini quchaytirish zarurligiga asoslangan.
Teng mexnatga teng ish xaqi. Bozor sharoitida bu tamoyilni ishlovchini jinsi, yoshi, milliy mansubligi va xoqazolariga qarab, uning mexnatiga xaq tulashda qamsitilishga yul quymasliqdir, korxona yoqi firma ichidagi taqsimotda adolat tamoyiliga rioya etilishi deb tushunish qeraq. U bir xildagi mexnatni, unga xaq tulash orqali bir xil baxolashni nazarda tutadi.

2.