Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha

17-mavzu: Tavhid e’tiqodi va Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviyati
Reja:

1. 
   Bag’dodda “Bayt ul-hikma”ning tashkil topishi.
   
2. 
   Islom mintaqa madaniyati shakllanishining siyosiy-ijtimoiy asoslari.
   
3. 
   Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviyati tarixidagi uyg’unlik.
   
4. 
   Qozoq xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
   
5. 
   Turkman xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
   
6. 
   Qirg’iz xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
   
7. 
   Qoraqalpoq xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
   
8. 
   Tojik xalqi ma’naviyati va fors-tojik adabiyoti
   

Tayanch so’zlar: Ma’mun, “Donishmandlar uyi”, Yevklid, “Bayt ul-Hikma”, Ptolemey, Firdavsiy, “Navodir ul-vaqoye”, Jomiy, “Qirq qiz”, Chingiz Aytmatov, “Manas” dostoni, Go’ro’g’li, Maxtumquli
Bag’dodda “Bayt ul-hikma”ning tashkil topishi
Markaziy Osiyo xalqlari uzoq tarixga egadir. Bu davrda u qadimgi Sug’d, Xorazm, Farg’ona. Usrushana, Chag’oniyon kabi o’lkalardan iborat bo’lib, G’arb bilan Sharq mamlakatlarini bog’lovchi “Ipak yo’li” markazida joylashgan va madaniy jihatdan ancha rivojlangan mintaqani tashkil etar edi.
VIII asr oxiri IX asr boshida xalifalikning markazi Bag’dodda ilm-fan rivojlandi, qadimgi yunon olimlari Platon (Aflotun), Aristotel (Arastu), Sokrat (Suqrot), Gippokrat (Buqrot), Galen (Jolinus), Yevklid (Iqlidus) kabilarning asarlari arab tiliga tarjima qilindi. Xristian va islom olimlari o’rtasida hamkorlik ishlari amalga oshirildi. Xalifa Xorun ar-Rashid o’limidan (813 yil), so’ng, uning o’g’li al-Ma’mun xalifa etib tayinlandi. U ilm-fan, madaniyatga qiziqqan odam bo’lib, unga qadar xalifalikning Markaziy Osiyo va Xuroson bo’yicha vakili sifatida Marvda (xarobalari hozirgi Mari yaqinida) hokimlik qilar edi. Otasining o’limidan so’ng xalifa sifatida Bag’dodga ko’chgach (819 y.), u yerda ilmiy Markaz tashkil etib, unga barcha musulmon o’lkalari, jumladan, Movarounnahrdan ham olimu fozillarni to’pladi. Bu markazda Movarounnahr, Xurosondan chiqqan Muso al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg’oniy, Marvaziy, Marvarudiy, Javhariy kabi olimlar faoliyat ko’rsatib. Bag’dod ilmu madaniyatini, arab ilmini olamga mashhur qilishda ulkan hissa qo’shdilar. Bu ilmiy markaz tarixda “Bayt ul-hikma” (“Donishmandlar uyi”) nomi bilan mashhurdir.
Markaziy Osiyoda ilm-fan, madaniyat rivojida X asr oxiri XI asr boshida faoliyat ko’rsatgan Xorazmdagi shoh Ma’mun ibn Ma’mun Abul Abbos boshchiligidagi ilmiy jamoa akademiya muhim rol o’ynadi.