№
|
Ma’ruza mavzulari
|
Dars soatlari hajmi
|
|
5-semestrda
|
|
|
“Ma’naviyatshunoslik” fanining obyekti, predmeti va ma’naviyatning jamiyat hayotidagi o’rni
Reja:
1.“Ma’naviyatshunoslik” fanining predmeti, maqsad va vazifalari.
2.Ma’naviyat tushunchasi, uning mazmun va mohiyati.
3.Ma’naviyatning jamiyat hayotida tutgan o’rni.
4.Ma’naviyatning asosiy kategoriyalari.
5.“Ma’naviyatshunoslik” fanining metodologik asoslari.
6.“Ma’naviyatshunoslik”fanining ijtimoiy-gumanitar fanlar tizimidagi o’rni.
|
4
|
|
Mustaqillik - ma’naviy tiklanish va yuksalish asosi. Mustaqil o’zbekistonda ma’naviyat masalalarining davlat siyosati darajasiga ko’tarilishi va buning sabablari. Milliy ma’naviyat nazariyasining shaklianishida davlat rahbarining roli
Reja:
Milliy mustaqillik sharoitida ma’naviyat masalalarining dolzarblashuvi.
O’zbekistonning siyosiy va iqtisodiy rivojida xalq ma’naviyatini yuksaltirishning ahamiyati.
O’zbekistonning birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan ilgari surilgan milliy-ma’naviy tiklanish konsepsiyasining nazariy va metodologik ahamiyati.
Ma’naviyatning yaxlit soha sifatida tan olinishi. Bugungi kunda milliy ma’naviyatimiz asoslarini ilmiy-nazariy o’rganish zarurati.
Islohotlar va ularning ma’naviy mezoni.
Mustaqillik davrida ajdodlarimiz ma’naviy merosiga munosabatning tubdan yangilanishi, milliy va diniy qadriyatlaming tiklanishi.
Milliy ma’naviyat nazariyasining shaklianishida davlat rahbarining o’rni va roli.
|
4
|
|
Milliy g’oya, mafkura, ma’naviyatning uzviyligi. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov asarlarida ma’naviyat nazariyasi umummetodologik asoslarining ishlab chiqilishi
Reja:
O’zbekiston Konstitutsiyasida yakka mafkura hukmronligining ta’qiqlanishi va buning sabablari.
Milliy g’oya, mafkura tushunchalari. Milliy mafkura va ma’naviyat nisbati.
“Ozod Vatan”, “Obod Vatan”, “Erkin va farovon hayot” tushunchalarining mazmun va mohiyati.
Mamlakatimizda milliy g’oyani singdirish amaliyoti bilan bog’liq jarayonlar.
O’zbekiston Respublikasinig birinchi Prezidenti Islom Karimov asarlarida ma’naviyat nazariyasi umummetodologik asoslarining ishlab chiqilishi.
Inson va jamiyat hayotida uch yetakchi soha - siyosat, iqtisod va ma’naviyatning o’zaro uyg’unligini ta’minlash masalasi.
|
4
|
|
“Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch”. Umuminsoniy qadriyatlar va milliy ma’naviyatimizning uyg’unligi. Ijtimoiy fanlar metodologiyasi va milliy ma’naviy meros
Reja:
O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimovning “Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch” kitobining mazmun va mohiyati.
Mustaqillik sharoitida milliy va diniy qadriyatlarning tiklanishi.
“Qadriyat”, “qadriyatlar”, “milliy qadriyatlar”, “umuminsoniy qadriyatlar” tushunchalarining falsafiy mohiyati.
Qadriyatlarning turlari. Umuminsoniy qadriyatlar va milliy ma’naviyat nisbati. Milliy ma’naviyatimizning umuminsoniy mohiyati.
Ijtimoiy fanlar metodologiyasi.
Ijtimoiy fanlarning tabiiy (tabiatga oid) va aniq (matematik) fanlar bilan o’zaro umumiy va farqli tomonlari bugungi kun ijtimoiy fanlar sohasidagi muammolar va ularni hal qilish yo’llari.
|
4
|
|
Ma’naviyatni anglash.Milliy ma’naviyatimiz ilmiy-nazariy asoslarining shakllanishi. Ma’naviy hayot mezonlari
Reja:
Inson hayotining ma’nosi.
Inson hayotida ma’naviyatning o’rni va ahamiyati. Insonni anglash - ma’naviyatni anglash ekanligi.
Ma’naviyatning soha sifatida mustaqilligi, iqtisod va siyosat sohalari bilan munosabati.
Ma’naviy ong, ma’naviy madaniyat, e’tiqod, iroda, ma’naviy muhit, o’zlikni anglash tushunchalari.
Milliy ma’naviyatimiz tarixiy tajribasini ilmiy idrok etish ma’naviyat nazariyasini shakllantirishning asosiy omili sifatida.
Milliy ma’naviyat tarixining millat ma’naviy takomil jarayoni bilan bog’liqligi. Ma’naviy hayot mezonlari.
|
4
|
|
Inson hayotida ma’naviyatning o’rni va ahamiyati. Jahon ilmi va o’tmish ajdodlarimiz merosida ma’naviyat masalalarining nazariy jihatdan o’rganilishi
Reja:
Insonning borlig’i, go’zalligi uning yuksak ma’naviyati va ma’rifati orqali namoyon bo’lishi.
Jahon ilmida ma’naviyat masalalari.
Markaziy Osiyoda yaratilgan qadim yozma adabiyotlarda ma’naviyat masalalari.
Islom mintaqa madaniyatida ma’naviyat masalalarining nazariy jihatdan shakllanishi
.Imom Abu Hamid G’azzoliyning “Kimiyoyi saodat” asari muqaddimasida ma’naviyat nazariyasining bevosita ishlab chiqilishi.
Jaloliddin Rumiyning “Masnaviy ma’naviy” asarida ma’naviyatniijg ta’rifi.
Alisher Navoiy ijodi milliy ma’naviyatimiz qomusi sifatida.
|
4
|
|
Shaxs va millat ma’naviyatining asosiy jihatlari
Reja:
“Shaxs” va “Shaxs ma’naviyat” tushunchalarining mazmuni.
Milliy o’zlikni anglash va shaxsning milliy o’zligini anglashi.
Shaxs ma’naviyati ma’naviyat nazariyasining o’zak tushunchasi sifatida.
Shaxs ma’naviyatiga ta’sir etuvchi omillar.
Millat ma’naviyati va milliy ma’naviyat.
Milliy ma’naviyatning shakllanishida o’zga millat vakillarining ishtiroki.
Milliy ma’naviyat va mintaqa madaniyati: o’zaro nisbatlar.
|
4
|
|
Ma’naviyat va ma’rifatning o’zaro aloqadorligi. Shaxs va millat ma’naviy takomilining uyg’unligi
Reja:
Ma’rifat tushunchasi, uning mazmun va mohiyati.
Ma’naviyat va ma’rifatdagi o’zaro uyg’unlik.
Ma’naviyat va ma’rifatning yangi jamiyatni qurishdagi qudratli kuch va bebaho manba ekanligi.
Ta’lim-tarbiya - shaxs ma’naviy fazilatlarini shakllantirishga qaratilgan tizim ekanligi.
|
2
|
|
Ma’naviyat, ruhiyat, madaniyat
Reja:
Ma’naviyat va ruhiyat tushunchlari, ulaming o’zaro nisbati.
Milliy ma’naviyatimizda ruhiyat muammolarining o’rganilishi va bu sohada erishilgan yutuqlarning ahamiyati.
Ma’naviyat va madaniyat nisbati.
“Moddiy” va “ma’naviy” madaniyat masalasi.
Shaxs ma’naviyatining tarkibiy jihatlari va madaniyatning tarkibiy qismlari. Jahon madaniyati va mintaqa madaniyatlari.
“Ma’naviyatshunoslik" fanining “Ruhshunoslik”, “Madaniyatshunoslik”, “Nafosatshunoslik”, “Tarbiyashunoslik” kabi inson va jamiyat hayotini o’rganuvchi turli fanlarga nisbati.
|
4
|
|
Din va ma’naviyat
Reja:
Mustaqillik sharoitida dinga munosabatning tubdan o’zgarishi.
Din va ma’naviyat: umumiy va farqli jihatlar. Dinning zohiriy va botiniy jihatlari.
Imon-e’tiqod ma’naviyatning tarkibiy qismi sifatida.
Dinda ilm va ibrat. Taqlidiy va tahliliy imon tushunchalari.
Shariat, islom huquqi va islom ma’naviyati.
Diniy aqidaparastlik va ekstremizm - diniy qadriyatlaming totalitarizm tafakkuri ruhidagi g’arazli talqini sifatida.
Yosh avlodni milliy ma’naviyatimiz an’analari ruhida tarbiyalash - ular ongini turli g’arazli “oqimlar” ta’siridan himoyalashning eng samarali yo’li.
Diniy bagrikenglik va e’tiqodda ustuvorlik.
|
4
|
|
Ma’naviyat, siyosat va axloq
Reja:
Axloq va ma’naviyat nisbati. Zamonaviy axloq muammolari.
Iymon-e’tiqod, mehr-shafqat, poklik va halollik, ahdga vafo ma’naviy barkamol shaxsning axloqiy fazilatlari sifatida.
Ijtimoiy hayot va axloq.
Xulq-atvorda shaxs ma’naviyatining namoyon bo’lishi. Axloqiy qadriyatlar va ulaming yosh avlod tarbiyasiga ta’siri.
Ma’naviyat va siyosat nisbati.
Hokimiyat boshqaruv tizimiga ma’naviy barkamol shaxslarni jalb qilish davlat taraqqiyotining muhim sharti.
Rahbar ma’naviyati. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib- intizom va shaxsiy javobgarlik — har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak” nomli kitobida bayon etilgan rahbar xodimlar va ularning asosiy xislatlari haqidagi fikrlar.
|
4
|
|
San’at, adabiyot, ma’naviyat
Reja:
Ma’naviyat va san’at. Ijtimoiy ma’naviy muhitni yaratishda san’at turlarining o’rni va ahamiyati.
Mustaqil O’zbekistonda san’at va adabiyotning yosh avlod ma’naviy tarbiyasidagi ahamiyati.
Badiiy adabiyotda ijodkor ma’naviyatining akslanishi.
Teatr- ibrat maktabi
|
2
|
|
Milliy ma’naviyatimizning takomil bosqichlari
Reja:
Milliy ma’naviyatimizning takomil bosqichlari.
Ma’naviyat tarixi va nazariyasi.
Ijtimoiy tarixni davrlashtirish va ma’naviy takomil.
Jahon madaniyati va milliy ma’naviyatimiz rivojining o’zaro nisbatlari.
|
2
|
|
Milliy ma’naviyatimiz takomilining asosiy davrlari. Ibtidoiy jamoa davrida ilk ma’naviyat unsurlarining shakllanishi
Reja:
Milliy ma’naviyatimizning tarixiy takomilini davrlashtirish muammolari.
Milliy ma’naviyatimiz tarixini o’rganishda manbaalar ahvoli. Osori atiqalar va yozma yodgorliklar.
Urug’ jamoaning paydo bo’lishi - dastlabki ma’naviyat nishonasi. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri san’atining oziga xos xususiyatlari.
Ibtidoiy jamoa davrida ilk ma’naviyat unsurlarini shakllantirgan shart- sharoitlar.
|
2
|
|
Ilk shahar ma’naviyati va “Avesto” kitobi
Reja:
“Avesto”da ibtidoiy jamoa ma’naviyati unsurlarining aks etishi.
“Avesto”da tabiatga munosabat va hozirgi ekologik muammolar.
“Avesto” kitobi va “Mazdayasna” e’tiqodi - Markaziy Osiyodagi ilk shahar ma’naviyatini aks ettiruvchi qimmatli manbaa.
Jarqo’ton va Sopollitepa - O’zbekiston hududidagi ilk shahar (protogorod) timsoli.
|
2
|
|
Turkiy toshbitiklar ma’naviyati
Reja:
Milliy adabiyotning vujudga kelishi. Turkiy toshbitiklarda milliy g’oyaning ifodalanishi.
“Turk buduni” tushunchasining ma’naviy ahamiyati.
Kultegin, Bilga Xoqon, To’nyuquq, Ungin bitik toshlariga bitilgan hikmatlarning Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviyatiga ta’siri.
O’rxun-Enasoy, Kul-Tegin va Bilka-Xoqon yodgorliklari O’rta asr ma’naviyatining tarkibiy qismi sifatida.
|
2
|
|
Tavhid e’tiqodi va Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviyati
Reja:
Bag’dodda “Bayt ul-hikma”ning tashkil topishi.
Islom mintaqa madaniyati shakllanishining siyosiy-ijtimoiy asoslari.
Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviyati tarixidagi uyg’unlik.
Qozoq xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
Turkman xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
Qirg’iz xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
Qoraqalpoq xalqi ma’naviyati va adabiyoti.
Tojik xalqi ma’naviyati va fors-tojik adabiyoti.
|
4
|
|
Islom mintaqa madaniyati doirasida milliy ma’naviyatimiz takomili. Sunna bosqichi
Reja:
VIII-IX asrlarda islom mintaqa madaniyatining tashkil topishi.
Ilk hadis to’plamlari. Hadisshunoslik ilmi va mazhablaming shakllanishi.
Imomi A’zam va Imom Buxoriy ilmiy merosi.
Hadis ilmining shakllanishi va Imom Buxoriyning jahonshumul xizmati.
Hadis ilmining “oltin asri va sahih hadis to’plamlari.
Adab ilmi va Ahmad Yugnakiy merosi.
2-Oraliq nazorati
|
4
|
|
Jami: 60 soat
|
60
|
|
6 – SEMESTRDA
|
|
|
Islom ma’rifatchiligi va ratsionalistik tafakkur rivoji
Reja:
Islom mintaqa madaniyatida mantiqiy tafakkurning o’rni. Islom ma’rifatchiligi bosqichi.
Imom G’azzoliy va Umar Xayyom Borliq haqiqatini anglab etishning turli yo’nalishlari haqida.
Forobiy falsafasi va fozil jamiyat orzusi.
Yusuf Xos Hojib va Islom ma’rifatchiligi bosqichida turkiy xalqlar ma’naviyati.
Qomusiy allomalar faoliyati.
Tasavvufiy qarashlarning shakllanishi.
|
4
|
2
|
Milliy ma’naviyatimiz rivojida “Majoz tariqi” bosqichi
Reja:
Ilohiy kitoblar orqali insoniyatga ayon etilgan tavhid haqiqati tasavvuf ta’limoti tufayli inson ruhining mulkiga aylanishi. “Majoz tariqi” va Tavhid mohiyatining yangicha talqini.
Markaziy Osiyoda yetishib chiqqan va butun islom olamida katta obro’ qozongan ilk tasavvuf nazariyotchilari.
Alisher Navoiy “Majoz ishqi” haqida.
“Dil ba yoru dast ba kor”ning ma’nosi.
|
2
|
3
|
Alisher Navoiy ma’naviy olami va yangi davr o’zbek millati ma’naviy qiyofasining shakllanishi
Reja:
Alisher Navoiyning milliy ma’naviyatimiz takomilidagi o’rni.
“Xamsa” ma’naviyati. “Xamsa” dostonlarining zohiriy ma’nolari va botiniy mohiyatlari.
“Lison ut-tayr”da irfoniy va ijtimoiy g’oyalar uyg’unligi.
“Mahbub ul-qulub” ijtimoiy toifalar ma’naviyati haqida.
“Majoz tariqi”da Baqo va fano nisbati.
|
2
|
|
Islom mintaqa madaniyatining Yevropaga ta’siri.
Yangi davr ma’naviyatiga o’tish. Islom mintaqa madaniyati davri ma’naviy yutuqlarining ommalashuvi bosqichi
Reja:
Islom mintaqa madaniyatining Yevropaga ta’siri va yutuqlarining ommalashuvi bosqichi.
“Averroizm” ta’limoti
Shoir Turdining Yagona Vatan g’oyasi.
Mashrabning ma’naviy qarashlari.
|
2
|
5
|
Milliy ma’naviyatimizning Yangi davr Yevropa madaniyati bilan bevosita to’qnashuvi
Reja:
Sharq xalqlari ijtimoiy-siyosiy hayotidagi tanazzul, uning sabablari va oqibatlari. Yangi davr Yevropa madaniyati elementlari kirib kelishi.
Chor Rossiyasi hukmdorligi va bolshevizm qatag’onlari sharoitida milliy ma’naviyatimiz ahvoli.
Furqat va Donish ma’rifatchiligi.
Muqimiyning ijtimoiy qarashlari.
Mustamlakachilik va qaramlik sharoitida o’zbek xalqiying madaniyati va ma’naviyatiga tahdid. Abdurauf Fitratning “Turkistonda ruslar” risolasi.
Mustabid tuzum sharoitida o’zbek xalqining ona tiliga, e’tiqodi, milliy merosi, g’ururi, qadriyatlaridan mahrum etilishi va toptalishi.
Milliy ziyolilarini jismonan va ruhan mavh etish, ayovsiz qatag’onlar - millatni manqurtlashtirishning mudhish usuli sifatida.
Mustaqillik va ma’naviy qadriyatlarimizni tiklash uchun xalqimiz olib borgan kurashlar.
|
4
|
6
|
Milliy Uyg’onish va Jadidchilik ma’naviyati
Reja:
Milliy uyg’onish va Yangi davr ma’rifatchiligi. Jadidchilikning vujudga kelishi.
Jadidchilik harakatining asosiy mohiyati.
Jadidchilarning ilm-fan va ta’lim-tarbiyaga e’tibori. Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq ma’naviyatini ko’tarishda tutgan o’rni.
Ma’rifatparvarlik g’oyalar Behbudiy, Munavvar qori, Abdulla Avloniy, Fitrat, Cho’lpon, Abdulla Qodiriylar faoliyati va ijodida millat ozodligi uchun kurash bilan bog’lanib ketganligi.
Behbudiy - muftiy va dramaturg. Jadidchilarning amaliy harakatlari va tarixiy taqdiri.
Mustaqillik va jadidchiiik harakatiga munosabatni o’zgarishi.
|
4
|
|
Mustaqillik davri ma’naviyati
Reja:
Mustaqillik va ma’naviyat. Ma’naviyat va millat tarbiyasi. Davlatimiz siyosatida ma’naviyat masalalariga alohida g’amxo’rlik.
Mustaqillik sharoitida ma’naviyat masalalarining dolzarblashuvi hamda madaniy meros, diniy an’ana va qadriyatlarimizning tiklanishi.
Allomalar madaniy-ma’naviy merosi - ma’naviyatimiz tarixining yorqin sahifasi.
Mustaqillik davrida xalqimiz milliy ma’naviy qadriyatlarining tiklanishi va rivojlanishi, o’zlikni anglashning o’sishi, xalqning ma’naviy sarchashmalarga, uning ildizlariga qaytishi.
Milliy-ma’naviy yangilanish, yuksalish, taraqqiyot omili.
|
4
|
|
Shaxs ma’naviyati taraqqiyotining mezonlari
Reja:
Ma’naviy barkamol, komil inson tushunchalarining sharqona ta’rifi.
Inson, shaxs, fuqaro tushunchalari va ularning ma’naviy jihatlari.
Shaxs ma’naviyati taraqqiyoti tushunchasining mazmuni.
Shaxs ma’naviy takomilida kitobxonlikning o’rni. Davlatimiz rahbarining kitobxonlik bilan bog’liq amaliy tashabbuslari.
Ma’naviy tahdid va ma’naviy barkamol insonni tarbiyalash zarurati.
Ma’naviy barkamol inson tushunchasi, uning mohiyati komil inson va uning sharqona fazilatlari.
|
4
|
|
Shaxs ma’naviyati mezonlari: Vatanparvarlik, insonparvarlik, millatparvarlik
Reja:
Shaxs ma’naviyati mezonlari. “Vatan” timsol-tushunchasining mazmun va mohiyati.
“Tarixiy Vatan” va “fuqarolik” tushunchalari. “Vatanni sevmoq iymondandir”. Vatan - sajdagoh kabi muqaddasdir.
Vatanparvarlik - yetuk ma’naviyatlilik mezoni. Vatan tuyg’usi va fuqarolik mas’uliyati.
Mamlakat va millat. “O’zbekiston xalqi” tushunchasi. Fuqarolik millat oldidagi mas’uliyat ekanligi.
Insonparvarlik, millatparvarlik -shaxs ma’naviy qiyofasi mezoni.
|
4
|
|
Milliy o’zlikni anglash, millatlararo totuvlikni ta’minlash, huquqiy savodxonlik, davlat tizimiga hurmat va fuqarolik burchiga sadoqat-shaxs ma’naviy barkamolligi mezonlari
Reja:
Milliy o’zlikni anglash va uning mohiyati. Yoshlarda milliy o’zlikni anglash fazilatini shakllantirish bilan bog’liq vazifalar.
Millatlararo totuvlik tushunchasi. Millatlararo totuvlikni ta’minlash - ma’naviylik mezoni ekanligi.
Mamlakatimizda millatlararo totuvlikni ta’minlash maqsadida amalga oshirilgan amaliy chora tadbirlar.
Huquqiy savodxonlik, davlat tizimiga hurmat va fuqarolik burchiga sadoqat-shaxs ma’naviy barkamolligi mezonlari ekanligi.
Demokratiyaning ma’naviy- ma’rifiy jihatlari.
|
4
|
|
Shaxs ma’naviy fazilatlari. Shaxs ma’naviyatini rivojlantirish omillari va vositalari
Reja:
Kamtarlik, yumshoqlik, sahovat, odob-andisha, sharm-hayo, or-nomus, oriyat, go’zal hulq-odob, ahloq.
Iymon-shaxs ma’naviy fazilatining asosiy belgisi. Inson iymonliligining mezonlari.
Shaxs ma’naviyatini shakllantirishda ota-ona va oila ma’suliyati.
Adabiyot va san’at - shaxs ma’naviyatini shakllantirish va rivojlantirishning muhim vositasi.
Shaxs ma’naviyatini shakllantirishda mahalla, ta’lim tizimi va jamoat tashkilotlarining o’rni
|
2
|
|
Tabiat va inson
Reja:
Milliy ma’naviyatimiz an’analarida tabiat va inson uyg’ynligi.
Xalqimiz etnomadaniyatida tabiatni asrash bilan bog’liq an’analar, udumlar va marosimlarning mavjudligi.
Milliy ma’naviyat va ekologik qadriyatlar uyg’unligi.
Insonning tabiat oldidagi mas’uliyati.
Ekologik muammolarning hal etilishida ma’naviyat omili.
Tabiatga mulkiy munosabat. Uning ma’naviy jihatlari.
|
4
|
|
Jami: 40 soat
|
40
|
|
JAMI:
|
100
|
