|
1-Mavzu. Kirish
Sanoatning zamonaviy ishlab chiqarishida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sharoitlari ko‘pchilik korxonalarning ish tajribalariga binoan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning o‘ta murakkabligi bilan tavsiflanadi. Alohida korxonalarda loyihalash va ishalb chiqarishni boshqarish jarayonlari avtomatlashtirilgan tizimlar yordamida bajarilmoqda. SHuning uchun ishlab chiqarish faoliyatining samarali hamkorligi uchun bunda tizimlar bilan axborotli o‘zarofaoliyati amalga oshirilishi lozim. Bundan tashqari sanoat ishlab chiqarishining maqsadi sifatida axborotli o‘zaro faoliyat ishlab chiqaruvchi va iste’molchilarning o‘rtasida ham bo‘lishi, ularga qulay xizmat ko‘rsatish, talablarini o‘zlashtirish, talab etilgan sifat darajasidagi mahsulotni yaratish bo‘lib hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda butun dunyo bo‘yicha mahsulot sifati va uni ta’minlash hamda yaxshilashga katta e’tibor qaratilmoqda. YUqori sifatli mahsulot korxonalarning bozorda raqobatchilikka kurashishida asosiy muvaqqiyatga erishishning shart-sharoitlaridan bo‘lib hisoblanmoqda.
Bozor munosabatlari sharoitlarida korxonaning muvaffaqiyat qozonishi o‘zining xaridorlarini qanoatlantirish darajasiga bog‘liqdir. Faqatgina bunday holatlarda korxona o‘zining mahsulotiga barqaror talablarning vujudga kelishi va daromad olishga erisha oladi. Biroq, muvofiq mahsulotning iste’molchilar talablarini qanoatlantirish darajasi uning sifati bilan aniqlanadi. Mahsulot sifati uning raqobatbadosh bo‘lishida asosiy omil bo‘lib hisoblanadi.
“Mahsulot sifati” tushunchasining murakkabligi va ko‘p qirraliligini hisobga olib va unga iste’molchilar talablarini doimiy o‘zgarishi mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar oldiga talab etilayotgan sifatni ta’minlash va mahsulotning barcha hayotiy bosqichlari bo‘ylab uni boshqarish vazifasini qo‘yadi. Bu esa sifatni boshqarish sohasida muvofiq bilimlarni va ushbu sohada tayyorlangan mutaxassislar mavjud bo‘lishini talab etadi.
Sifat sohasida bilimlarni o‘zlashtirishga va korxonada sifatni boshqarish tizimini yaratishga 1987 yilda ixtiyoriy sohada faoliyat yurituvchi tashkilot, korxona va muassasalar uchun sifatni boshqarish modelini tavsiflovchi ISO 9000 seriyali xalqaro standartlarni qabul qilinishi katta turtki berdi. Bu standartlarda universal tavsiflar va sifat orqali korxonani boshqarish usullari va chuqur nazariy bilimlarni talab etuvchi sifat tizimi bayon etilgan. Sifat tizimini ishlab chiqish, joriy etish va ishchi holati samaradorligini ta’minlashni faqat korxonada kasbiy tayyorlangan sifat bo‘yicha mutaxassislar – muhandis va menejerlar mavjud bo‘lgandagina amalaga oshirish mumkin.
Hozirgi vaqtda xalqaro standartlar asosida sifat tizimini joriy etish eng muhim zaruriyat hisoblanmoqda. Sifat tizimining mavjud bo‘lishini buyurtmachi (iste’molchi), ular qanday yuqori sifatli va xavfsiz mahsulot ishlab chiqaryotganligini kafolatlashi sifati davlat organlari talab etadi. Ishlab chiqaruvchilar ham o‘zida sifa tizimini yaratishga shuningdek, sertifikatlashtirish yo‘li bilan sifatni ta’minlashga harakat qilishmoqda.
Sifatni boshqarish va sifat tizimini shakllantirishda sinash, nazorat va tekshirish faoliyatlari muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda sanoat mahsulotlarining parametrlari va xossalarini inobatga olib sinash, sifatni nazorat qilish va tekshirish usullari va vositalarini tanlash sinov natijalari ishonchliligini ta’minlash bilan birga kelgusida ularni sertifikatlashtirishga zamin yaratadi.
Sanoat mahsulotlari asosan ularning konstruktiv, mo‘ljallanganlik va vazifaviy ko‘rsatkichlarini bo‘yicha farqlanishi bilan bir qatorda sifatini baholash uchun mansub usullar zarurligini yuzaga keltiradi.
Sifat nazorati qadimgi zamonlardan buyon amalga oshirilib kelingan. Masalan, qadimgi Rimda sandallarni xarid qilish vaqtida har bir buyumni sinchiklab qarab chiqilgan. Uzoq yo‘ldan tasmalar bilan sandallarni olib kelishda ularni dars ketishi – bu albatta yoqimsiz holat bo‘lib hisoblanadi. Taraqqiyotning rivojlanishi ko‘plab noxushliklar va insoniyat qubonliklariga ham olib kelishi mumkin. Masalan, ularga:
to‘g‘onlarni buzilishi (birinchi buzilish Bog‘dodda Nar-Iza eb nomlangan to‘g‘on 942 yilda qayd etilgan, u 300 yildan so‘ng buzilgan bo‘lib va uning sabablari noma’lum bo‘lgan);
ko‘priklarning buzilishi (ko‘prik osilgan bosh arqonlari korroziya va mustahkamligiga dosh bermasligi, yuklanishda titrashning yuzaga kelishi, aerodinamik kuch ta’siridagi chayqalish natijasida payvandlash choklarida yoriqlarning paydo bo‘lishi va h.k.);
qurilish konstruksiyalarining buzilishi (bino poydevorlari, tomlarning buzilishi);
temir yo‘l talofatlari (ayniqsa, agarda ularda portlovchi, yonuvchi suyuqliklar tashilayotgan bo‘lsa);
tunellarning buzilishi (binolarni erga cho‘kishi, suv sizib o‘tishi ta’sirlarida);
shaxtalardagi avariyalar;
avia talofatlar;
zil-zilalar misol bo‘la oladi.
YUqorida keltirilganlarni inobatga olib, sanoat mahsulotlarining sifatini tekshirish, nazorat qilish va sertifikatlashtirish orqali iste’molchilar talablariga mos va jamiyat hamda insoniyat uchun mahsulotlar xavfsizligi va ishonchliligi ta’minlanadi.
Ushbu ma’ruza mantnida sanoat mahsulotlarining sifat ko‘rsatkichlari, sinash va sifatini nazorat qilish usul va vositalarining tafsilotlari va sertifikatlashtirish tartibi keltirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
