Tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor “tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

9.10.Ultratovush qalinlik o‘lchagichlar

Qalinliklarni o‘lchash uchun asosan exo-usuli qo‘llaniladi, ayrim hollarda o‘tish hamda rezonans usullaridan foydalanish mumkin.

Qaytish va o‘tish usullari yordamida qalinlik o‘lchanganda ob’ektdan impulg‘slarni o‘tish vaqti yoki o‘tgan signal amplitudasi o‘lchanadi.

Exo usuli bilan qalinlikni o‘lchash uchun, ob’ektdan ul’tratovushni to‘g‘ri va teskari yo‘nalishdagi o‘tish vaqti t o‘lchanadi, hamda ob’ektda ultratovushlarni tarqalish tezligi S aniq bo‘lsa, qalinlik quyidagi formula orqali aniqlanadi:

h=0,5  ct

nisbiy xatolik quyidagi formula orqali aniqlanadi:

h/h=c/c+t/t;
qalinlikni o‘lchash qurilmasini xatoligi o‘z ichiga vaqt razvertkasini nochiziqliligi va indikator qurilmasini aniqliligini chegaralanganligini olib 0,05  0,1%ning tashkil qiladi, ya’ni

h1/h=2t1/t=0,001....0,002.

Qalinlikni o‘lchovchi qurilmani xatoligi ultratovush impulg‘sni davriga ham bog‘liqdir; t2=WT;

Bundan tashqari akustik kontakt xatoligi ham mavjud bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi:

h3=hc cm/Ss;

bu erda Ss, Sm- suyuqlik va mahsulotdagi tovush tezligi,

hc-suyuqlik qatlami qalinliga.




9.15.rasm.
YUqoridagilarni hisobga olgan holda umumiy xatolik.

impulsli qalinlik o‘lchagichni struktura sxemasini ko‘rib o‘taylik.

Impulsli qalinlik o‘lchagichni (rasm 27) ishlash prinsipi defektoskopnikiga o‘xshash bo‘lib, u impulg‘sli zondlash generatori-10, o‘zgartirgich-9, kuchaytirgich-1, kuchayishni avtomatik rostlagich-2, shovqin himoyalagich-6, o‘lchovchi trigger-3, trigger signalini o‘zgartirgich-4, analogli-raqamli o‘zgartirgich-5, raqamli indikator-7, signalizator-8 dan iboratdir.

Generator o‘zidan elektr zondlash impulslari ishlab chiqaradi va Pezoo‘zgartirgichda ultratovush to‘lqinlarini hosil qiladi, ultratovush impulg‘slari ob’ektga tushib, undan qaytadi, so‘ng kuchaytirgich orqali kuchaytiriladi.

Kuchayishni avtomatik rostlagich qabul qilingan signal amplitudasini bir xilda saqlash uchun hizmat qiladi. SHovqindan ximoya bloki qabul qilgichni faqatgina o‘lchash vaqtidagina ishlatadi.

O‘lchovchi trigger 3 boshlang‘ich impulg‘s bilan o‘lchash hamda so‘nggi signal bilan o‘chirish uchun hizmat qiladi, buning natijasida o‘lchanayotgan vaqt intervaliga proporsional bo‘lgan impulg‘sni davomiyligini hosil qiladi.

Trigger signalini o‘zgartirish bloki o‘lchanayotgan vaqtni kuchlanishga o‘zgartirish uchun ishlatiladi.

Analog-raqamli o‘zgartirgich bu signalni raqamli holga aylantirib, raqamli indikatorga uzatadi.