Tasdiqlayman’’ Oltiariq sanoat texnikumi direktori ­­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­­­ U. Jomiyev

Maqsad va vazifaning belgilanishi:
(2.2-ilova)
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va yozib olishlarini aytadi.



yANGI Mavzu: Ekvivalent generator usuli.
Reja:

1. 
   Elektr zanjirlarini hisoblash usullari.
   
2. 
   Kirxgof qonunlarini bevosita qo‘llash usuli.
   
3. 
   Ekvivalent generator usuli da xisoblash
   

4. 
   Kirxgof qonunlarini bevosita qo‘llash usuli.
   

9. 
   Ma’lumotlar to’plamidan ekstremal qiymatlarni aniqlash
   

O’quvchilar faoliyatini faollashtirish:
(2.3-ilova)

Tezkor so’rov usuli orqali bilimlarni faollashtiradi.

Tezkor so’rov uchun savollar

10. 
    Tugun nima?
    
11. 
    Kontur nima?
    
12. 
    Sxemada nechta kontur nechta tugun bor?
    

Yangi o’quv materiali bayoni:
(2.4-ilova)
Nazariy darsning asosi bayon qilinadi.

Elektr zanjirlarini hisoblashda tugun va kontur tushunchalari ko'p ishlatiladi. Kontur halqa so'ziga mos bo'lib elektr zanjirida tokning yopiq halqa hosil qilgan yulini bildiradi. Tugun esa elektr zanjirlarida tarmoqlanish nuqtalarini bildiradi, boshqacha aytganda uch va undan ortiq simlarning o'zaro tutashgan joyi tugun deb ataladi. Konturda ikki tugunning oraligi tarmoq deb yuritiladi va tarmoqda elementlar ketma-ket joylashgan bo'ladi.

Rasm-1.1 da keltirilgan tarmoqlangan zanjirda A va V nuqtalar tugunlar deyiladi. Zanjirda 3 ta kontur mavjud ER₁R₂r-chap kontur, R₂ A R₃ B ungdagi va E R₁ A R₃ B r tashqi kontur, tarmoqlar esa uchta bo'lib A, B tugunlarga nisbatan
olinadi. 1-tarmoqda E, r, R, elementlar mavjud 2-tarmoqda R₂, 3-tarmoqda R₃ qarshiliklar mavjud.

Tarmoqda iste'molchidan tashqari EYuK manbasi ham bo'lishi mumkin, bunda potensiallar farqini hisoblashda EYuK ni yo'nalishi va tarmoqdagi tok yo'nalishini bilish kerak. Potensial doimo tok yo'nalishi bo'yicha kamayib boradi, agar EYuK tok yo'nalishi bilan bir xil bo'lsa EYuK manfiy ishora bilan, aksincha bo’lsa musbat ishora bilan olinadi. Masalan: 1.1-rasmda A va B tugunlar orasidagi potensiallar farqini E R₁ tarmoq bo'yicha hisoblash mumkin, ya'ni:

U_АВ _А-_В  IrIR₁-Е.
Bunda tok yo'nalishi konturda soat strelkasi yo'nalishida deb hisobladikю Elektr zanjirida asosiy elektr kattaliklar tok kuchi, kuchlanish, qarshilik (o'tkazuvchanlik) kabi parametrlar Om va Kirxgof qonunlari orqali o'zaro bog’langan. Zanjirdagi (Rasm-1.1) dagi R1 dan o'tayotgan tok kuchi A va V tugunlar orasidagi kuchlanishga to'g'ri proporsional va R₂ ga teskari proporsional,
ya'ni: I ^UAB
Bu munosabat zanjirni bir qismi uchun Om qonunini ifodalaydi, chunki u zanjirning biror bir qismidagi tokni aniqlaydi va bunda shu qismlar qarshiligi katnashadi. O'tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulash koidalariga ko'ra R₂ va R₃ qarshiliklar o'zaro parallel ulangan bo'lib, ularning birgalikdagi qarshiligi quyidagicha aniqlanadi:

6-Rasm. Murakkab elektr zanjir sxemasi.