To‘g‘ri chiziqli kontur filtratsiya uslubi. Uzaytirilgan kontur chiziqli filtrsiya uslubi

11-ma’ruza
Mavzu: Filtratsiya hisoblarining yaqinlashgan usullari: to‘g‘ri kontur chizig‘i va uzaytirilgan kontur chizig‘i usullari, bulaklar (qarshilialar koeffitsientlari) va boshqa usullari.


Reja:

1. 
   To‘g‘ri chiziqli kontur filtratsiya uslubi.
   
2. 
   Uzaytirilgan kontur chiziqli filtrsiya uslubi.
   
3. 
   Qarshilik koeffitsientlari uslubi.
   

To‘g‘ri chiziqli kontur filtratsiya uslubini birinchi bo‘lib, ingliz injeneri B.Blyay ixtiro etgan. Bu uslub kichik inshootlarni yetarli aniqlikda hisoblashda, yirik inshoot flyutbetlarining shaklini oldindan belgilab olishda ishlatiladi.

B.Blyay uslubi bilan zaminda filtratsiya deformatsiyalarini sodir bo‘lmaslik sharti asosida yer osti konturining yo‘l qo‘yarlik yoyilgan uzunligi aniqlanadi, bunda flyutbet bilan gruntning o‘zaro tutashgan yeridan o‘tuvchi filtratsiya yo‘li eng xavfli yo‘l hisoblanadi.
B.Blyay flyutbet bilan gruntning tutashgan yeridan singib o‘tuvchi filtratsiya oqimining tezligi va bosimini aniqlash uchun Darsi qonunini qo‘llaydi. Bunda oqimning barcha nuqtasida uning tezligi miqdor jihatdan o‘zgarmaydi va bir-biriga teng deb hisoblanadi. Blyayning fikricha va o‘zgarmas sonlar hisoblanadi. Agarda tezlik va filtratsiya koeffitsienti o‘zgarmas miqdor bo‘lsa, pezometrik nishabligi ham o‘zgarmas bo‘lishi shart. Bundan filtratsiya oqimining pezometrik bosimi to‘g‘ri chiziq qonuniga asosan flyutbet oxiri tomon kamayib boradi. Shu tufayli bu usul to‘g‘ri chiziqli kontur usulubi degan nom olgan. Filtratsiya oqimining pezometrik nishabligi ga teng, bunda – ta’sir etuvchi bosim; – flyutbet suv o‘tkazmaydigan qismining yer osti konturi uzunligi. Darsi qonuni bo‘yicha ga teng, bunda – zamin gruntining filtratsiya koeffitsienti.
Inshoot zaminida filtratsiya oqimining tezligi yo‘l qo‘yarlik tezlikdan kichik bo‘lishi shart:


yoki (11.1)
bundan
yoki (11.2)
Yo‘l qo‘yarlik nishablikka teskari bo‘lgan kattalikni nishablik koeffitsienti deb belgilab , quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
yoki (11.3)
Nishablik koeffitsienti ning turli gruntlar uchun qiymatlar 11.1–jadvalda keltirilgan.