«tasdiqlayma n». Maktab o’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari:

_______________________ 1-sinf.____________ Musiqa madaniyati 1- 2-dars

Mavzu: “Biz yoqtirgan kuylar”

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga 1-sinf musiqa darsligi haqida umumiy ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, musiqa faniga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil musiqa asarlarini farqlashga, tahlil qilishga o’rgatish.

O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiya:

O’zini-o’zi rivojlantirish: Shaxs sifatida doimiy ravishda o’zini-o’zi rivojlantirish, musiqiy, jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish.

Fanga oid kompitensiya:

Jamoa bo‘lib kuylash kompetensiyasi: turli tuzilishdagi qo‘shiqlarni sof ohangda kuylay oladi

Dars turi: Amaliy +nazariy

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Notebook, darslik bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

“Aql charhi” o’yini, “Topqirlik” mashqlari yordamida takrorlanib, mustahkamlanadi.:

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni

O`qituvchi DVD orqali sho`x kuy eshittiradi. So`ng o`quvchilardan qanday holatni boshdan kechirayotganliklari so`raladi ( Xursand bo`lganlarini aytadilar) So`ng biroz g`amgin kuy namoyish etiladi. (o`quvchilarning kayfiyati tushganligini aytishadi) Demak, bolalar kuy –qo`shiqlar inson ruhiyatiga juda ham ta`sir etadi. Biz sizlarning musiqiy savodxonliklaringizni ham oshirish uchun, maktabda xursand yurish, bilim olishga bo`lgan qiziqishingizni oshirish maqsadida musiqa fanini o`rganamiz.

Musiqa darslarida biz musiqa tinglashni, qo`shiq eshitishni, uning mazmunini tushunib, tahlil qilishni, kuyga mos ravishda qo`shiq aytishni, shuningdek musiqa bilan birgalikda olam go`zalligini ilg`ay olishni o`rganamiz.

Biz Vatanimizni juda ham sevamiz. Bizning Vatanimiz O`zbekistondir. Vatanimiz yoshlari sport sohasidami, fan sohasidami yutuqqa erishganda Vatanimizning madhiyasini eshittirishadi. Shuningdek Prezidentimiz biror-bir yurtga safar qilishganda ham shu yurtda avvalo bizning madhiyamizni hurmat yuzasidan ijro ettiradilar.Demak, bugun biz sizlar bilan Ozbekiston Respublikasinin Davlar madhiyasini o`rganamiz.Bolalar, qo`shiqlar o`z-o`zidan hosil bo`lmaydi.Buning ushun shoirlar tomonidan chiroyli she`rlar yoziladi. So`ng bastakorlar shu she`rga mos kuy bastalashadi.Demak , qo`shiqlarning kuyini bastakorlar yozadilar. Undan so`ng qoshiqchilar chiroyli qilib ijro etishadi. Bilasiz, chiroyli qo`shiq kuylanganda bulbulday ovozi bor ekan deyishadi. Yoki qushlar sayraganda “Buncha ham chiroyli sayramasa?” deb qo`yamiz. Demak, qo`shiq va kuylar tabiat hodisalaridan olingan. Hatto kichik go`dak ham ona allasini eshitgan zahoti orom oladi. Demak , qo`shiq, kuylar insonga orom bagi`shlar ekan.O`zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi 1992-yil 10 –dekabrda tasdiqlangan.Madhiyaning matnini Abdulla Oripov yozgan, Mutal Burxonov kuy bastalagan. (Shu o`rinda A.Oripov va M.Burxonov haqida kichik ma`lumot berib o`tamiz). Madhiya DVD orqali eshittiriladi. So`ng Vatanni madh etuvchi qo`shiq P.Mo`min she`ri, D.Omonullayeva musiqasi bilan ijro etiluvchi “Aziz bo`ston O(`zbekiston” qo`shig`i o`quvchilarga o`rgatiladi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

Yangi mavzuni mustahkamlash uchun o`quvchilar bilan darslikdagi rasmlar asosida ishlar olib boriladi. Darslikda berilgan rasmlar asosida suhbatlar uyushtiriladi. Har bir rasmning tarbiyaviy tomoni yoritib boriladi.So`ng birgalikda “Aziz bo`ston O`zbekiston” qo`shig`ini ijroettiramizO`quvchilarga avval matn so`zlarini bir necha bor takrorlab o`rgatamiz. So`ng uning kuyini ijro ettiramiz.Sinf 3 qatorga bo`linadi va har bir qatorga alohida- alohida ham ayttiramiz. Eng chiroyli ijro etgan qatorlar rag`batlantirib boriladi.Mavzu 2 ta darsga mo`ljallanganligi uchun 2-dars davomida ham qo`shiqni to`g`ri, so`zlarini aniq ijro ettirishga o`rgatib boramiz.2-dars davomida o`quvchilardan o`tilgan mavzu yuzasidan savol-javoblar so`raladi

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuga oid qo’shiqni yodlab kelish va kuylab berish.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari:



_______________________ 1-sinf.____________ Musiqa madaniyati 3-4 dars

Mavzu: “Milliy cholg`ular bilan tanishamiz”.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: Musiqa savodida musiqiy atamalar, an’analar, templar (sur’at), intervallar, alteratsiya belgilari, dinamik belgilar, musiqaning ifoda tili, oddiy musiqa shakllari va janrlari, major va minorlari haqida tushuncha beradi.

2.Tarbiyaviy maqsad: milliy g‘urur, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ijodiy mahorat, nafosat va badiiy didini o‘stirish.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: Jamoa bo‘lib kuylash faoliyati o‘quvchilarning musiqa – o‘quv qobiliyati hamda ijrochilik malakalarini rivojlantirish

O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiya:

O’zini-o’zi rivojlantirish: Shaxs sifatida doimiy ravishda o’zini-o’zi rivojlantirish, musiqiy, jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish.

Fanga oid kompitensiya:

Jamoa bo‘lib kuylash kompetensiyasi: turli tuzilishdagi qo‘shiqlarni sof ohangda kuylay oladi

Dars turi: Amaliy +nazariy

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Notebook, darslik bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Savol-javob yordamida takrorlanib, mustahkamlanadi.:

1. Musiqa qanday yaraladi?

2.Musiqaga kim kuy bastalaydi?

3/Yaxshi qo`shiq uchun matn mazmuni kerakmi?

4.Qo`shiqchi va sozandalar faoliyatini ayting.

5.Musiqa bizga nimani o`rgatadi?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni

O`qituvchi DVD orqali milliy kuy eshittiradi.Bu kuy televizorlarda ijro etilayotgan kuylardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday kuylarni qayerlarda eshitamiz?

So`ng o`qituvchi mavzu yuzasidan tushuntirish ishlarini olib boradi. Bizning yoshlarimiz hozirda estrada yo`nalishidagi kuy –qo`shiqlarni eshitayotganligi, Milliy cholg`uda ijro etilayotgan musiqa va kuylarni to`y tantanalarida eshitishimiz aytib o`tiladi.

Milliy qo`shiqlar faqat milliy cholg`u asboblarida ijro etiladi. Bularga: dutor, tor, tanbur, doira, karnay, surnay, nay, nog`ora va b.q.lar kirishi aytiladi. Bugun biz sizlar bilan doira va nog`ora cholg`u asboblari bilan tanishamiz.Ikkala cholg`u asboblari ham zarbli cholg`u asbobi hisoblanadi. Farqi shundaki, doiraga qo`l bilan nog`oraga maxsus cho`plar bilan zarb beramiz. Shundagina bu asboblardan tovush chiqadi. Barcha to`y-tantanalarimiz bu cholg`ularsiz o`tmaydi. Qadimdan ta-bobolarimiz, momolarimiz doira bilan kuy-qo`shiq, o`lan, yor-yor, laparlar aytishgan.

So`ng o`quvchilarga P.Momin sh`eri, D.Omonullayeva musiqasi bilan yaratilgan “Olma” qo`shig`i o`rgatiladi.She`r mazmuni o`qib, tushuntiriladi, o`qituvchi tomonidan ijro etiladi.

2-darsda ham bugungi o`rganilgan mavzu mustahkamlanadi. Qo`shiq aytish qoidalari, “Olma” qo`shig`i o`quvchilardan so`raladi va o`rgatiladi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

Yangi mavzuni mustahkamlash uchun o`quvchilar bilan darslikdagi rasmlar asosida ishlar olib boriladi. Darslikda berilgan rasmlar asosida suhbatlar uyushtiriladi. So`ng birgalikda “Olma” qo`shig`ini ijro ettiramiz. O`quvchilarga avval matn so`zlarini bir necha bor takrorlab o`rgatamiz. So`ng uning kuyini ijro ettiramiz.

Sinf 3 qatorga bo`linadi va har bir qatorga alohida- alohida ham ayttiramiz. Eng chiroyli ijro etgan qatorlar rag`batlantirib boriladi.

Mavzu 2 ta darsga mo`ljallanganligi uchun 2-dars davomida ham qo`shiqni to`g`ri, so`zlarini aniq ijro ettirishga o`rgatib boramiz.

2-dars davomida o`quvchilardan o`tilgan mavzu yuzasidan savol-javoblar so`raladi.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuga oid qo’shiqni yodlab kelish va kuylab berish.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari:

_______________________ 1-sinf.____________ Musiqa madaniyati 5-6 dars

Mavzu: “Tinglaymiz, o`rganamiz”

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: Musiqa savodida musiqiy atamalar, an’analar, templar (sur’at), intervallar, alteratsiya belgilari, dinamik belgilar, musiqaning ifoda tili, oddiy musiqa shakllari va janrlari, major va minorlari haqida tushuncha beradi.

2.Tarbiyaviy maqsad: milliy g‘urur, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ijodiy mahorat, nafosat va badiiy didini o‘stirish.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: Jamoa bo‘lib kuylash faoliyati o‘quvchilarning musiqa – o‘quv qobiliyati hamda ijrochilik malakalarini rivojlantirish

O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiya:

O’zini-o’zi rivojlantirish: Shaxs sifatida doimiy ravishda o’zini-o’zi rivojlantirish, musiqiy, jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish.

Fanga oid kompitensiya:

Jamoa bo‘lib kuylash kompetensiyasi: turli tuzilishdagi qo‘shiqlarni sof ohangda kuylay oladi

Musiqa tinglash va tahlil qilish kompetensiyasi:

Dars turi: Amaliy +nazariy

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Notebook, darslik bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

“Aql charhi” o’yini, “Topqirlik” mashqlari yordamida takrorlanib, mustahkamlanadi.:

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni

O`qituvchi DVD orqali “Marsh” kuy eshittiradi.Bu kuy televizorlarda ijro etilayotgan kuylardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday kuylarni qayerlarda eshitamiz?

So`ng o`qituvchi mavzu yuzasidan tushuntirish ishlarini olib boradi. Yurish marshi harbiylarda ko`prioq uchrashi, turli xil katta tadbirlarda sahnaga harbiylar mana shu kuylar orqali chiqishlari aytib o`tiladi.

So`ng kuylarni tinglash orqali biz musiqaning qandayligini bilishimiz mumkin. Sho`x kuylar insonning yavshi kayfiyatidan darak beradi, g`amgin kuylar esa qalb jarohatidan hosil bo`ladi. Shuningdek biz kuy va shovqinlarni ajrata bilishimiz lozim. Tabiat hodisalaridan momaqaldiroqning ovozi, shamollarning ovozlarini, turli xil hayvonlarning ovozlarini eshitamiz. Biz ularniu aslo kuy deb ayta olamymiz.

Kuy biror bir musiqa asbobi yordamida yuzaga keladi. Yuqorida aytganimizdek kuylar turli xil bo`ladi.Biz doimo kuylarni shovqinlardan ajrata bilishimiz lozim.

So`ng o`quvchilarga M.Yusupov sh`eri, M.Dadaboyev musiqasi bilan yaratilgan “O`qishni bilib olsang ” qo`shig`i o`rgatiladi.She`r mazmuni o`qib, tushuntiriladi, o`qituvchi tomonidan ijro etiladi.

2-darsda ham bugungi o`rganilgan mavzu mustahkamlanadi. Qo`shiq aytish qoidalari, “O`qishni bilib olsang” qo`shig`i o`quvchilardan so`raladi va o`rgatiladi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:Yangi mavzu savol – javob, chiroyli ijro orqali mustahkamlanadi:

Yangi mavzuni mustahkamlash uchun o`quvchilar bilan darslikdagi rasmlar asosida ishlar olib boriladi. Darslikda berilgan rasmlar asosida suhbatlar uyushtiriladi. Har bir rasmning tarbiyaviy tomoni yoritib boriladi.So`ng birgalikda “Aziz bo`ston O`zbekiston” qo`shig`ini ijroettiramizO`quvchilarga avval matn so`zlarini bir necha bor takrorlab o`rgatamiz. So`ng uning kuyini ijro ettiramiz.Sinf 3 qatorga bo`linadi va har bir qatorga alohida- alohida ham ayttiramiz. Eng chiroyli ijro etgan qatorlar rag`batlantirib boriladi.Mavzu 2 ta darsga mo`ljallanganligi uchun 2-dars davomida ham qo`shiqni to`g`ri, so`zlarini aniq ijro ettirishga o`rgatib boramiz.2-dars davomida o`quvchilardan o`tilgan mavzu yuzasidan savol-javoblar so`raladi

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuga oid qo’shiqni yodlab kelish va kuylab berish.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari:



_______________________ 1-sinf.____________ Musiqa madaniyati 7-8 dars

Mavzu: “Biz yoqtirilgan qo`shiqlar”

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: Musiqa savodida musiqiy atamalar, an’analar, templar (sur’at), intervallar, alteratsiya belgilari, dinamik belgilar, musiqaning ifoda tili, oddiy musiqa shakllari va janrlari, major va minorlari haqida tushuncha beradi.

2.Tarbiyaviy maqsad: milliy g‘urur, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ijodiy mahorat, nafosat va badiiy didini o‘stirish.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: Jamoa bo‘lib kuylash faoliyati o‘quvchilarning musiqa – o‘quv qobiliyati hamda ijrochilik malakalarini rivojlantirish

O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiya:O’zini-o’zi rivojlantirish: Shaxs sifatida doimiy ravishda o’zini-o’zi rivojlantirish, musiqiy, jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish.

Fanga oid kompitensiya: Jamoa bo‘lib kuylash kompetensiyasi: turli tuzilishdagi qo‘shiqlarni sof ohangda kuylay oladi. Musiqa tinglash va tahlil qilish kompetensiyasi:

Dars turi: Amaliy +nazariy

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Notebook, darslik bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, jarayoni:

O`qituvchi o`quvchilardan musiqa darsi nimani o`rgatishi haqida so`raydi. O`quvchilar o`z fikrlarini bayon etishadi. So`ng milliy cholg`u asboblari so`raladi.O`quvchilar milliy cholg`u asboblarini sanab beradilar , ular qanday kuy chiqarishi haqida ma`lumot beradilar.O`quvchilardan “O`qishni bilib olsang” qo`shig`i so`raladi, birgalikda kuylanadi va o`quvchilar rag`batlantirib boriladi.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni

O`qituvchi DVD orqali “Andijon polkasi” kuyi eshittiradi.Bu kuy televizorlarda ijro etilayotgan kuylardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday kuylarni qayerlarda eshitamiz?

So`ng o`qituvchi mavzu yuzasidan tushuntirish ishlarini olib boradi.”Andijon polkasi” bu bizning milliy kuyimiz hisoblanishi, turli milliy tadbirlarda bu kuy ijro etilishi aytib o`tiladi.

So`ng kuylarni tinglash orqali biz musiqaning qandayligini bilishimiz mumkin. Sho`x kuylar insonning yavshi kayfiyatidan darak beradi, g`amgin kuylar esa qalb jarohatidan hosil bo`ladi. Shuningdek biz kuy va shovqinlarni ajrata bilishimiz lozim. Tabiat hodisalaridan momaqaldiroqning ovozi, shamollarning ovozlarini, turli xil hayvonlarning ovozlarini eshitamiz. Biz ularniu aslo kuy deb ayta olamymiz.

Shuningdek tovushlarni to`g`ri talaffuz qilish qo`shiqning ma`noli va yoqimli bo`lishiga olib kelishi aytiladi.Tovushlar yuqori, past va bir tekis balandlikda bo`ladi. Sho`x ku va qo`shiqlar yuqori tovushda, g`amgin qo`shiqlar past tovushda ijro etilishi aytib o`tiladi.Musiqada 7 ta tovush bor. Bular: do, re, mi, fa, sol, lya, si.Bu tovushlarning barchasi nota chizig`iga yoziladi.Bu tovushlarning eng yuqorisi si hisoblansa, do eng past aytiluvchi tovushdir. Har bir xonanada musiqa ijro etayotganda albatta mana shu tovusghlarning joylashishiga qarab qo`shiq kuylaydi.

So`ng o`quvchilarga P/Mo`min sh`eri, N.Norxo`jayev musiqasi bilan yaratilgan “Salom bergan bolalar” qo`shig`i o`rgatiladi.She`r mazmuni o`qib, tushuntiriladi, o`qituvchi tomonidan ijro etiladi.

2-darsda ham bugungi o`rganilgan mavzu mustahkamlanadi. Qo`shiq aytish qoidalari, “Salom bergan bolalar” qo`shig`i o`quvchilardan so`raladi va o`rgatiladi.