Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

2.
 
Muvaffaqiyatga intilish hamda 
mag‘lubiyatdan qochish 
motivlari, tavakkalchilik 
psixologiyasi. 

---

81 
beriladi (Duff, 2004). Talabalarning ilm olishga qiziqishlarini fanlarni 
takomillashtirish bilan birgalikda amalga oshirilishi samaraliroq natijalarni 
ta’minlab beradi. Boshqa jihatdagi yondashuvlar oʻzgarishga qarshi sifatida 
baholanadi.
53
 
Muvaffaqiyatga erishish ehtiyoji boshlagan ishni samarali ado etish yo‘li 
bilan qondiriladi. Bunday inson o‘z oldiga murakkab masalalarni qo‘yib, uni yaxshi 
bajarib, o‘zgalar e’tirofiga intiladi. Agar u rahbar bo‘lsa, o‘zi tashabbus ko‘rsatib, 
so‘ngra niyatiga etish, kam tavakkal qilib, oqilona yo‘llarni belgilashni nazarda 
tutadi. Agar rahbar nimadandir xavotirlansa, tavakkal qilishi darajasi yuqori bo‘lsa, 
tashabbus ko‘rsatadi, lekin bajarishni boshqalarga yuklab, o‘zi chetda turishni afzal 
ko‘radi. Asosiy niyati nima qilib bo‘lsa ham o‘z obro‘siga putur etkamaslik. 
Psixologik nuqtai nazaridan D.MakKlellandning nazariyasiga yaqin nazariya 
Dj.Atkinsonnikidir. Uning fikricha, muvaffaqiyatga erishish ehtiyoji boshqa bir 
ehtiyoj – mag‘lubiyatdan qochish bilan birgalikda qaralmog‘i lozim. Biror narsaga 
erishishga kuchli ehtiros xis qilgan odamlarda muvaffaqiyatga erishish 
motivatsiyasi, va aksincha. Bunday motivatsiyasi kuchsiz bo‘lganlar esa 
mag‘lubiyatdan qochishni ko‘proq o‘ylaydiganlardir. Ikkala nazariya asosida 
mualliflar birgalikda sub’ektiv jihatdan ma’qul ko‘riladigan tavakkal qilish 
nazariyasiga asos solishdi. Amaliyotdan ma’lum bo‘ldiki, samarali rahbarlar hech 
qachon juda yuqori darajada ham, o‘ta past darajada ham tavakkal qilmas ekanlar. 
Ular o‘z faoliyatlarida tavakkalning maqbul, o‘rtacha darajasida faoliyat yuritib, 
oldindan muvaffaqiyatsizliklardan o‘zlarini asrar ekan. Noaniqliklar ko‘p, tavakkal 
qilishga to‘g‘ri keladigan vaziyatlardan doimo iloji boricha o‘zlarini olib qochishar 
ekan. SHu bois ham ularda mag‘lubiyatga uchrash kam bo‘ladi. 
Odamlarning bir-birlariga bog‘liqligi, aloqadorlikka sazovor bo‘lish 
ehtiyojini ba’zan partisipativ (lotincha “participate” - ishtirok, sherikchilik 
ma’nosini bildiradi) ehtiyoj yoki ishtirok etish ehtiyoji deb ataladi. Bunday ehtiyoj 
shaxsning do‘stona munosabatlarga intilishida namoyon bo‘ladi. Bunday odamlar 
xamkasblari, oshnalari va mavqe jihatdan o‘zidan yuqori turadiganlarning doimiy 
e’tirofi va e’tiboriga sazovor bo‘lishni istab yashaydilar. SHu nuqtai nazardan tahlil 
qilinganda,