Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Ayrim 
psixologik 
manbalarda 
ehtiyojlarning 
turlari ko‘proq 
ko‘rsatilgan:

 
fiziologik (ovqatlanish, uxlash, nafas olish va shunga o‘xshash);

 
naslni davom ettirish (tug‘ilish, tarbiya, himoya);

 
yashash uchun turli vositalarga ega bo‘lish (turar-joy, ozuqa, kiyim-kechak); 

 
ma’naviy ehtiyojlar;

 
muloqot;

 
o‘zini o‘zi namoyon etish (e’tiqod, san’atga oshnolik, ilm olish kabi);

 
o‘zini o‘zi ko‘rsatish (hurmatga, e’tirofga, xokimiyatga ega bo‘lish kabi). 
Bevosita ishlab chiqarish sharoitlarini nazarda tutadigan bo‘lsak, har qanday 
mutaxassis yoki menejer xodimlarni ishga, mehnatga chorlash, ulardagi barcha 
51
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 488. 
Amerikalik psixolog Abraxam Maslouning ehtiyojlar piramidasi
 

---

79 
imkoniyatlarni ishga solinishiga erishish uchun ularni faoliyatga chorlash yoki 
motivatsiya qilish borasida ishlar olib borishi shakllangan ichki psixologik turtkidir. 
Amaliyotda mehnatdan manfaatdorlik, undan qoniqish hissining mavjudligi, ishga 
nisbatan ehtiyoj kabilar ijro faoliyatining asosiy motivatorlari hisoblanadi. Ishlab 
chiqarish sharoitlarida ishchi va xodimlarning mehnatga undash va ulardagi 
manfaatdorlikni oshirishning tashqi omillaridan (moddiy va ma’naviy) keng 
foydalaniladi. Ma’lumki, ishga nisbatan moddiy rag‘batlantirish xodimlarga 
moliyaviy, pullik imtiyozlar berish orqali amalga oshirilsa, nomoddiy rag‘batlar – 
bu ishchi va xodimlarning ijtimoiy ehtiyojlarini qondirish, yaratilgan sharoitlar, 
xodim hurmatini o‘rniga qo‘yish, o‘zini o‘zi hurmat qilishiga turtki bo‘luvchi turli 
choralar tizimidan iboratdir. 
Ma’ruzachilar odatda talabalarning ilm olishga nisbatan motivatsiaysi 
pastligi borasida shikoyat qilib, bu masalani yaxshilash boʻyicha nima qilish 
mumkinligiga bosh qotirishadi. Koʻpgina ma’ruzachilarning qarashlariga binoan 
talabalarda maqsadsiz motivatsiya, ya’ni sababsiz motivatsiya shakllanib qolgan. 
Shunigndek, ma’ruzachilarning aksariyat qismi talabalarda ichki motivatsiyani 
shakllantirish kerakligi borasida da’vo qiladilar.
52
 
Inson tabiatan ijtimoiy mavjudot bo‘lgani sababli, u o‘z xatti-harakatlarida 
yaxlit jamiyat, mehnat jamoasi, o‘zi hurmat qiladigan, unga referent bo‘lgan 
guruhning normalari, qadriyatlari va fikrlarini qabul qiladi va unga moslashadi. 
Referent guruhning shaxsga ta’siri shunda ifodalanadiki, u bevosita u yoki bu ishni 
bajarishi uchun motivirovka rolini o‘ynaydi. SHu o‘rinda ta’kidlash o‘rinliki, shaxs 
uchun