Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

4. Emotsional-irodaviy sohaga 
ko‘ra qarorlarni qabul qilish. 

---

295 
ikkilanamiz? Nima uchun bir toifa odamlar uchun to‘g‘ri deb hisoblangan qaror 
boshqa toifa odamlar tomonidan to‘g‘ri bahosini olmaydi? Sharoitlarni, vaziyatlarni 
hisobga olgan xolda qaror qabul qilish va optimal natijaga erishish uchun nima 
qilish kerak?
200
 
Ma’lumki, qarorlarning standart variantlari mavjud emas va ularni algoritmik 
tarzda qabul qilib ham bo‘lmaydi. Bu esa qaror qabul qilishda sub’ektiv, psixologik 
omillarning, shu jumladah shaxsning irodaviy sifatlari juda yuqoriligini ko‘rsatadi. 
To‘g‘ri, qaror qabul qilish jarayonini engillashtiruvchi qoidalar, amallar va 
metodlar mavjud. Lekin har birimiz o‘z tajribamizdan bilamizki, qaror qabul qilish 
jarayonida formallashtirilmagan, sub’ektiv, xatto ko‘pincha intuitiv omillarning roli 
juda katta bo‘ladi.
Shu nuqtai nazardan qaraganda qaror qabul qilish ham boshqaruv nazariyasi, 
ham psixologiya nuqtai nazaridan tadqiqot predmeti bo‘lib hisoblanadi. Shunday 
ekan, qaror qabul qilish funksiyasi jarayonini tahlil etish ikkita asosiy, bir-biridan 
juda farq qiluvchi, lekin juda o‘zaro bog‘liq ikkita sohani – tashkiliy va psixologik 
sohani o‘z ichiga oladi.
201
Qarorlarni quyidagi belgilarga asosan klassifikatsiya qilish mumkin: 
qamrab olish kengligiga qarab – umumiy va xususiy qarorlar; 
ta’sir muddati va kelgusi qarorga ta’sir ko‘rsatish darajasiga qarab – operativ, 
taktik va strategik qarorlar; 
funksional belgisiga ko‘ra – rejalashtirishni, tashkillashtirishni, motivatsiya 
hosil qilishni, nazoratni mukammallashtirishga yo‘naltirilgan qarorlar; 
mazmuniga ko‘ra - siyosiy, texnik, texnolgik qarorlar; 
yangilik darajasiga ko‘ra – oddiy (rutin), standart, ijodiy, universal qarorlar; 
aniqligi darajasiga ko‘ra – muammo aniq sharoitda qabul qilinadigan, 
tavakkalchilik sharoitida, noaniqlik sharoitida qabul qilinadigan qarorlar; 
shaxsning intellektual yoki emotsional –irodaviy sohasiga yo‘nalganligiga 
ko‘ra - intellektual, irodaviy va emotsional qarorlar; 
Bu erda qaror qabul qilayotgan odamning shaxsi xususiyatlariga bog‘liq ravishda 
qaror qabul qilinadi. SHunga ko‘ra: 
147-rasm 
200
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academic practice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed. p. cm. pp: 158. 
201
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academic practice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed. p. cm. pp: 159. 
Muvozanatlashgan 
Impulsiv 
Inert 
Tavakkalchi 
Ehtiyotkorona qarorlar bo‘lishi mumkin 

---

296 
qaror qabul qilishda ishtirok etadigan odamlar soniga ko‘ra individual va 
guruhiy qarorlar bo‘lishi mumkin. 
Bunda kollegial (mas’uliyat rahbarda bo‘ladi) va guruhiy (ovozga qo‘yish orqali 
mas’uliyat rahbarda bo‘lmaydi) qaror qabul qilinishi mumkin. 
Qaror qabul qilish jarayoni psixologik jarayon bo‘lganligi sababli shaxsning 
qaror qabul qilishiga ta’sir ko‘rsatadigan qator psixologik mexanizmlar va 
qonuniyatlarga, ularning fanda o‘rganilganligiga e’tibor qaratish zarur. 
Inson psixologiyasida qator qonuniyatlar mavjudki, ularning qaror qabul qilish 
jarayoniga bevosita ta’sir ko‘rsatishi fanda o‘rganilgan. Bular idrok, xotira va
emotsional-irodaviy xususiyatlari, informatsiyaning qanday kontekstda kelganligi 
bilan bog‘liq xolatlardir.