Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

4.
 
Kasbiy qobiliyatlarni 
o‘stirishda pedagogik
mahoratning roli. 

---

117 
uchun sarflanadi. Demak, o’quv materialining o’quvchilar tomonidan puxta 
o’zlashtirilishi o’qituvchi nutqining kamoloti va yorqinligiga bog’liq ekan:
86
 
Pedagogik texnika tushunchasi 2 guruh tarkibiy elementlarni o’z ichiga oladi: 
o’qituvchining odob-axloqiy ko’nikmalari bilan bog’liq bo’lgan 
elementar: o’z jismini (mimika, pantomimika) boshqara bilish; his-tuyg’u, hayajon, 
ta’bini boshqara bilish (ortiqcha ruhiy zo’riqishlardan osonlik bilan xalos bo’la 
olish, ijobiy muhitni bilish): diqqat qila bilish, kuzatuvchanlik, tasavvurning 
kengligi; nutq texnikasi (nafas, ovozni boshqarish, diksiya, nutq tezliqi (tempi)); 
shaxs va jamoaga ta’sir ko’rsata bilish texnikasi ta’lim-tarbiyaning 
texnalogik tomoni bilan bog’liq bo’lib, bularda: didaktik, tashkiliy, ijodiylik, 
muomala ko’nikmalari; talab qila bilish, pedagogik muloqotni boshqara bilish, 
jamoatchilik ijodiy faoliyatini tashkil eta bilish va boshqalar kiradi 
Ma’ruzachining qiziqishi va ishtiyoqi ma’ruza boshida yoki davomida muhim 
ahamiyatga ega boʻlib, bu omil ma’ruzaning samaraliligiga aloqadorligini past 
baholash mumkin emas.
Shu jumladan, qayd etib oʻtish joizki, ma’ruzani sifatini olib boruvchi 
ta’minlab beradi. Hodgsonning (1984) izlanishlariga koʻra, mavzuga boʻlgan 
talabalarning qiziqishi ma’ruzachining ishtiyoqi hamda ma’ruzaning hayotiy 
misollarga boyligi bilan belgilab berilgan.
Brownning (1987) izlanish natijalariga koʻra esa, talabalar ma’ruzadagi 
muammo va topilmalarni lirik chekinishlar va hayotiy hikoyalar bilan boyitib 
amalga oshirgan oʻqituvchilarga kattaroq baho berganlar. Shuningdek, mavzu va 
talabalarga tegishli misollar keltirib oʻtilgan ma’ruzalarga ham yuqori baho 
berilganligini qayd etib oʻtishimiz lozim.
87
 
Pedagogik texnika pedagogning individual psixik-fiziologik xususiyatlari 
asosida tarkib topadi. Indidvidual pedagogik texnika pedagogning jinsi, yoshi, 
mijozi, fe’l-atvori, anatomik-psixologik xususiyatlariga ham bog’liq bo’ladi. 
Pedagogik texnika malakalarining shakllanish darajasi ma’lum darajada 
pedagogning umumiy tayyorgarlik darajasini, ya’ni shaxsning pedagogik 
imkoniyatlarini aks ettiradi.
Pedagogning nutqi tartibsiz, qashshoq bo’lsa, o’zi jizzaki bo’lsa, didi past, 
madaniyatsiz bo’lsa, eng topib gapirgan to’g’ri so’zi ham tarbiyalanuvchilarga ta’sir 
etmaydi, balki teskari natijaga olib kelishi mumkin. 
O’qituvchining shaxsiy intilishi, munosabati pedagogik mahorat tarkibiy 
qismlari orasida muhim o’rinni egаllaydi. Uning bunday shaxsiy munosabati unda 
tegishli bir qolipdagi fikrlar sistemаsi mavjudligi bilan izohlanadi, shu tufayli u ko’p 
hollarda deyarli avtomatik ravishda ta’sirlarga javob bera oladi.