Taroqsimonlar tipi Reja: taroqlilar (ctenophora) tipi hazm qilish sistemasi. Nerv sistemasi

Taroqsimonlar tipi

Taroqsimonlar tipi

Reja: 1. TAROQLILAR (CTENOPHORA) TIPI 2. Hazm qilish sistemasi. 3. Nerv sistemasi.

1.Taroqlilar - dengizlarda yakka yashovchi hayvonlar. Ko ‘pchilik turlari

suv qa’rida, boshqalari suv tubida o ‘rmalab
hayot kechiradi. Tanasi
bo'shliqichlilarga o‘xshash ikki qavatdan, ya’ni 
ektoderma va endoder-
madan iborat. Bu qavatlar o‘rtasida mezogleya 
bo‘ladi. Ko'pchilik taro
qlilaming yopishuvchi hujayralari bo‘ladi.Shaklan o'zgargan kipriklar 
yordamida harakatlanadi. 90 ga yaqin turlari bitta sinfni tashkil etadi.
Tanasi odatda xaltaga o‘xshash bo‘lib, uning bir 
chetida og‘iz teshigi
(oral qutbi), ikkinchi chetida chiqaruv teshigi 
(aboral qutbi) joylashgan.
Tananing asosiy o‘qi ana shu ikki qutbi orqali o'tadi. Asosiy o‘q orqali 
ikkita har xil simmetriya yuzasini o ‘tkazish
mumkin. Ana shuning uchun 
taroqlilami ikki nurli simmetriyali hayvonlar
deyish mumkin. Ammo 
ko'pchilik organlar (taroq plastinkalar, radial
naylar, jinsiy bezlar) asosiy 
tana o'qi bo'ylab 8 tadan joylashadi.
Shuning uchun taroqlilarda ikki nurli 
va sakkiz nurli simmetriya belgilari mujassamlashgan. Taroqlilarda birin­
chi marta dastlabki embrion yaproqlari va alohida muskul to'qimasi pay­
do bo'ladi; taroqsimon plastinkalar yordamida harakat qiladi. Muvozanat
vazifasini maxsus aboral organ bajaradi Taroqlilar
tanasining ikki yonida
shoxlangan ikkita uzun paypaslagichlari
joylashgan.
Paypaslagichlar cho'zilishi 
yoki maxsus xalta ichiga joylashib olib, qisqarishi mumkin. Paypaslagichlarda
joylashgan juda ko'p yopishqoq
hujayralar o'ljasini ushlab turish uchun xizmat qiladi. Ayrim
taroqlilaming
pay­paslagichlari bo'lmaydi
Taroqlilar tanasi sirtida oral qutbidan aboral qutbi yunalishida 8 qator taroqsimon plastinkalar joylashgan. Har bir taroq plastinka asoslari orqali 
bir-biri bilan yopishgan qator kipriklardan iborat. Taroqchalami bir me’yorda
silkinishi tufayli hayvon harakat qiladi. Mezogleyasi tiniq quyuq moddadan 
iborat. Mezogleyada muskul hujayralari to‘p bo'lib, taroq plastinkalari va
paypaslagichlari ostida joylashgan.
2. Og'iz teshigi ektodermal yassi halqumga ochiladi. Halqum endodermal oshqozon bilan tutashgan. Oshqozon xalta­
ga o'xshab halqumga perpendikulyar yo'nalishda yassilashgan. Pay­
paslagichlari ana shu yuzada joylashganidan tananing bu qismi pay­
paslagichlar yuzasi deyiladi.
Oshqozondan beshta nay boshlanadi.
Shu

jumladan ikkita uchi berk naylar halqumning ikki yoni bo ‘ylab og ‘iz teshi­

gi tomonga yo'naladi. Bitta ingichka nay aboral tomonga ko'tariladi. Bu 
yerda ikki marta shoxlanib, to'rtta kalta va ingichka naylarni hosil qiladi.
Ulardan ikkitasining uchi berk; ikkitasi esa ayirish teshigi orqali tashqari­
ga ochiladi.
Oshqozonning yana ikkita nayi ikkita paypaslagichlar yuzasi 
tomonga (tana o'qiga perpendikulyar yo'nalishda) tarqaladi. Ular shox­
lanib, ikkitadan juft vabittadan toq naylarni hosil qiladi. Ikkita juft naylar 
yana bir marta dixotomik shoxlangach, sakkizta uchi berk meridional naylarga ochiladi. Meridional naylar taroqsimon plastinkalar ostiga joylashgan.
Toq naylar esa paypaslagichlar asosiga keladi.
Shunday qilib, halqum va oshqozonning yassilashganligi, oshqozondan
boshlanadigan naylar vapaypaslagichlaming joylashuvi taroqlilarda sim- 
metriyaning ikki yuzasi borligini, ya’ni
ular

simmetriyasi ko'p nurli emas,

balki ikki nurli simmetriyaga yaqin 
turishini ko'rsatadi.
3.Toq naylar esa paypaslagichlar asosiga keladi.
Shunday qilib, halqum va
oshqozonning 
yassilashganligi, oshqozondan
boshlanadigan naylar vapaypaslagichlaming joylashuvi taroqlilarda sim- 
metriyaning ikki yuzasi borligini, ya’ni
ular

simmetriyasi ko'p nurli emas,

balki ikki nurli simmetriyaga yaqin turishini ko'rsatadi.
Uning statoliti kalsiy karbon-
at zarrachasidan iborat bo'lib, kiprikchalaming bir-biriga yopishishidan 
hosil bo'lgan to'rtta kamarchada osilib turadi. Ustki tomondan statolit
qopqoqcha bilan yopilgan.
Statolit kamarlaridan chiqadigan
to'rtta egatcha 
dixotomik shoxlanib, sakkizta taroq
simon plastinkalarga keladi. Aboral organ tana muvozanatmi saqlash va harakatni boshqarish vazifasini bajaradi

E’tiboriz uchun rahmat!

http://hozir.org