Tarmorlarni rejalashtirish 12 bob indd

6.5. 100 BASE-TX uskunasi
Komp’yuterlarni 100BASE-TX tarmog‘iga ulash ama-
liy jihatdan 10BASE-T tarmog‘iga ulash tizimidan hech farq 
qilmaydi (7.15-rasm). Lekin bu holda ekranlashtirilmagan 
o‘ralgan juftlik (UTP) 5 yoki undan yuqori toifadagi kabel-
lardan foydalanish zarur.

---

– 124 –
6.15-rasm. 10 BASE-TX standarti yordamida komp’yuterlarni 
birlashtirish sxemasi.
Kabellarni ulash uchun 10BASE-T holidagidek 8-kontaktli 
RJ-45 turidagi raz’emlardan foydalaniladi. Lekin bu raz’emlar 
(5-toifadagi) 3-toifadagi raz’emlardan biroz farq qiladi. Xuddi 
10 BASE-T kabi, kabel uzunligi 100 metrdan osha olmay-
di, markazida konsentratori bo‘lgan «Passiv yulduz» to-
pologiyasi ishlatiladi. Faqat Fast Ethernet tarmoq adapterlari 
bo‘lishi kerak va konsentrator 100BASE-TX segmentini ulash 
uchun hisoblangan bo‘lishi kerak. Shuning uchun 10BASE-T 
tarmog‘ini o‘rnatilayotganda bir vaqtning o‘zida 5-toifadagi 
kabelni ham o‘tkazishga maslahat beriladi. Tarmoq adap-
terlari va kabellar o‘rtasiga tashqariga chiqarilgan transiverlar 
o‘rnatilishi mumkin.
Vaholanki 10BASE-T kabelning va 100BASE-TX kabel-
ning ham maksimal uzunligi 100 metr bo‘lsa ham bu uzun-
liklarni cheklash sabablari ikki tarmoq uchun turlidir.
10BASE-T kabeli uzunligining 100 metrgachan chegarala-
nishining sababi, kabelning sifati yomonligida (aniqrog‘i un-
dagi signalning so‘nishi). Lekin 150 metrgacha kabel uzun-
ligini oshirish mumkin, agarda sifatli va ancha ko‘rsatkichlari 
yaxshi kabel ishlatilsa. 100BASE-TX kabeli uzunligining 100 
metr bilan chegaralanish sababi, axborot aloqasini vaqt ta-
– 125 –
lablariga ko‘ra o‘rnatilgan (aloqa yo‘lidan signalni ikki ma-
rotaba o‘tish vaqtiga qo‘yilgan chegara) va shuning uchun 
hech qanday shart bilan ham uzunlikni o‘zgartirib bo‘lmaydi. 
Standart etib o‘tilgan ko‘rsatkichni ta’minlash uchun segment 
uzunligini 90 metr bilan chegaralashni talab qiladi (10% li 
zaxiraga bog‘lanish uchun).
RJ-45 raz’mining 8 ta kontaktidan faqat 4 tasigina ishlati-
ladi (6.3-jadval): ikkitasi (TX
+
va TX-) axborotni uzatish uchun 
va ikkitasi (TX
+
va TX-) axborotni qabul qilish uchun. Uzatish 
differensial signallar yordamida amalga oshiriladi. Standartda 
shuningdek, ekranlangan ikkita o‘ralgan juftlik kabelidan ham 
foydalanishni hisobga olingan (to‘lqin qarshiligi 150 Om). Bu 
holda 9 kontaktli ekranlangan DB-9 raz’emi ishlatiladi, bu 
raz’emni STP IBM 1 tur raz’emi deb ham yuritiladi (6.16-
rasm), Token-Ring tarmog‘idagi kabi. Raz’em kontaktlarining 
vazifalarini 7.4-jadvalda keltirilgan.
Jadval 6.4.
DB9 raz’em kontaktlarining taqsimlanishi.
Kontakt 
Vazifasi
Simning rangi 
1 
2
3
4
5
6
7
8
RX+
Ishlatilmaydi 
Ishlatilmaydi 
TX+ 
RX-
Ishlatilmaydi 
Ishlatilmaydi 
TX-
Qovoqrang 
Qizil
Qora 
Yashil
7.16-rasm. DB-9 raz’emi. 

---

– 126 –
100BASE-TX tarmog‘ida ham 10BASE-T tarmog‘idagi 
kabi ikkita kabel turi ishlatilishi mumkin: to‘g‘ri va chorraha 
(6.17-rasm). Ikkita komp’yuterni konsentratorsiz ulash uchun 
standart chorraha (crossover, ïåðåêðéîñòíûé) kabelidan foy-
dalaniladi. Komp’yuterni konsentratorga ulash uchun to‘g‘ri (di-
rect, pryamoy) kabeli ishlatiladi, raz’emlarining bir xil kontaktlari 
ikkinchi raz’emning shu turdagi kontaktlari bilan ulangan bo‘lishi 
kerak. Agarda chorraha ulanish konsentrator ichiga olingan bo‘l-
sa, tegishli porti «X» harfi bilan belgilab qo‘yilgan bo‘lishi ke-
rak. Ko‘rinib turibdiki bu íerda ham xuddi 10 BASE-T kabidir.
6.17-rasm. 100BASE-TX segmentida ishlatiladigan to‘g‘ri va 
chorraha kabellar.
100BASE-TX tarmog‘ida tarmoqning ishga layoqatligini 
tekshirish uchun ikki paketlarning orasidagi vaqt davomida 
maxsus signallar (FLP-Fast Link Pulse) uzatilishi ko‘zda tutil-
gan va ular, qurilmalarning tezligini avtomatik ravishda moslash 
vazifasini ham bajaradi (Avto – Negotation, àâòîìàòè÷åñêîå 
ñîãëàñîâàíèÿ).