Tarmorlarni rejalashtirish 12 bob indd

Ko‘priklar
(Bridge, ìîñòû), 
yo‘naltirgichlar
(router, 
ìîðøðóòèçàòîðû) 
va shluzlar
(gateway) turli xildagi tar-
moqlardan bir butun tarmoq hosil qilish uchun ishlatiladi, 
ya’ni turli quyi bosqich almashish protokollari, xususan, turli 
formatdagi paketlar, turli kodlash usullari va turli tezlikdagi 
uzatishlar va hokazo. Ularni qo‘llash oqibatida murakkab va 
o‘z tarkibida turli xildagi tarmoq qismlaridan iborat tarmoqqa 
ega bo‘lamiz. Foydalanuvchi nazarida oddiy tarmoq bo‘lib 
ko‘rinadi, ya’ni yuqori bosqich protokollari uchun tarmoqda 
«shaffoflik» ta’minlanadi. Tabiiyki ko‘prik, yo‘naltirgich va 
shluzlar konsentratorlarga nisbatan ancha murakkab va qim-
mat, chunki ularda axborotga murakkab ishlov berish talab 
qilinadi. Ular komp’yuter asosida hosil qilinib, tarmoqqa tar-
moq adapterlari yordamida ulanadi. Aslida ular tarmoqning 
ixtisoslashtirilgan abonentlaridir (tugun, óçëû). 
Ko‘priklar
– eng sodda qurilma bo‘lib, ular yordamida 
turli axborot almashish standartli tarmoqlarni birlashtirishda, 
masalan Ethernet va Arcnet, yoki bir tarmoqning bir necha 
qismlarini birlashtirishda foydalaniladi. Masalan, Ethernet 
(4.10-rasm) foydalaniladi. 

---

– 76 –
4.10-rasm. Ko‘prikni ulash. 
4.10-rasmning ikkinchi chizmasidagi holatda, tarmoq qism-
laridagi yuklamani taqsimlashga ishlatilib, tarmoqning umu-
miy unumdorligini oshirishga harakat qilinadi. Ko‘prkning 
ko‘rinishi 5.11- rasmda keltirilgan.
4.11- rasm. Ko‘prining ko‘rinishi.
Yo‘naltirgichlar 
ko‘priklarga qaraganda ancha murakkab 
vazifani bajaradi. Ularning asosiy vazifasi – har bir paket 
uchun qulay uzatish yo‘lini tanlashdir. Buning uchun tarmoq-
ning eng ko‘p yuklangan qismlarini va buzilgan bo‘laklarini ay-
lanib o‘tishi kerak. Ular odatda murakkab shoxlamali tarmoq-
da ishlatiladi, bu holda alohida olingan abonentlar o‘rtasida 
bir necha aloqa yo‘li mavjud bo‘lishi mumkin. 5.12- rasmda 
yo‘naltirgichning tashqi ko‘rinishi berilgan.
Shluzlar 
– bu qurilmalar protokollari katta farq qiluvchi, 
butunlay bir-biridan farq qiluvchi tarmoqlarni birlashtirishda 
– 77 –
4.12-rasm. Yo‘naltirgichning ko‘rinishi.
ishlatiladi, masalan, mahalliy, tarmoqlarni katta komp’yuterlar 
bilan yoki global tarmoq bilan ulashda qo‘llaniladi. Bu quril-
malar kam qo‘llaniladigan va qimmat tarmoq qurilmalariga 
kiradi.
Agarda OSI modeliga murojaat qilsak, u holda repiter va 
repiterli konsentratorlar termoqni yoki uning qismini birinchi 
bosqich vazifasini bajaradi. Ko‘priklar – ikkinchi bosqich 
vazifasini bajaradi, yo‘naltirgichlar – uchinchi bosqich vazi-
fasini bajaradi, shluzlar – ancha yuqori bosqich vazifalarini 
bajaradi.