Tarmorlarni rejalashtirish 12 bob indd

Transiverlar 
yoki uzatish va qabul qilish qurilmalari 
(TRANsmitter+reSEIVER, ïåðåìîïåðåäà÷èêè), ular adap-
ter bilan tarmoq kabeli o‘rtasidagi axborotni uzatish uchun 
xizmat qiladi yoki tarmoqning ikki qismlari (segment) 
– 73 –
o‘rtasidagi axborot uzatishni amalga oshiradi. Transiver sig-
nalni kuchaytirish, signal qiymatlarini o‘zgartirish yoki signal 
ko‘rinishini o‘zgartirish (masalan, elektr signalini yorug‘lik 
signaliga va teskariga) ishlarini bajaradi. Ko‘pincha adapter 
platasiga o‘rnatilgan qabul qilish va uzatish qurilmasini tran-
siver deb ham yuritiladi. 
Repiterlar 
yoki qaytaruvchi (repeater, ïîâòîðèòåëè) quril-
masi transiverga nisbatan ancha oddiy vazifani bajaradi. U faqat 
susaygan signalni qayta tiklab avvalgi ya’ni uzatilgan vaqtidagi 
ko‘rinishga (amplitudasi va ko‘rinishini) keltiradi. Signalni 
qayta tiklashning asosiy maqsadi, tarmoq uzunligini oshirish-
dan iborat (4.7-rasm). Lekin repiterlar ko‘pincha boshqa funk-
siyalarni ham bajaradi, masalan, tarmoqqa ulanadigan qism-
larni galvanik ajratish. Repiterlar va transiverlar hech mahal 
o‘zidan o‘tayotgan axborotga hech qanday ishlov bermaydi. 
4.7-rasm. Tarmoqning ikki bo‘lagini repiter yordamida ulash.
Konsentratorlar
(Hub), o‘z nomidan kelib chiqadiki, bir 
necha tarmoq qismlarini birlashtirib bir butun tarmoq hosil 
qilishga xizmat qiladi. Konsentratorlarni aktiv va passivga 
ajratish mumkin. 
Passiv konsentratorlar konstruktiv jihatidan bir necha re-
piterlarni o‘z tarkibiga olgan bo‘ladi. Ular repiterlar baja-
radigan vazifalarni o‘zini bajaradi (4.8-rasm). Bunday kon-
sentratorlarning alohida olingan repiterlarga nisbatan afzal-
ligi hamma ulanish nuqtalari bir joyga yig‘ilganligidadir. Bu 
tarmoq tuzilishini o‘zgartirishga qulaylik yaratadi, tarmoqni 

---

– 74 –
nazorat qilish va nosozliklarni topishni osonlashtiradi. Shu-
ningdek, hamma repiterlar bu holda sifatli va bir nuqtadan 
elektr manbayiga ulanadi. 4.9-rasmda konsentratorning tashqi 
ko‘rinishi keltirilgan.
4.8-rasm. Repiterli konsentratorning strukturasi.
4.9-rasm. Konsentratorning tashqi ko‘rinishi.
Passiv konsentratorlar ba’zi hollarda axborot almashinu-
viga aralashadi, ya’ni ba’zi bir aniq xatoliklarni yo‘qotishga 
yordamlashadi. 
Aktiv konsentratorlar ancha murakkab vazifalarni baja-
radilar, masalan, ular almashuv protokollarini va axborot-
ni o‘zgartirishni amalga oshiradi. To‘g‘ri, bu o‘zgartirishlar 
ancha sodda. Aktiv konsentratorlarga misol, kommutatsiya 
qiluvchi konsentratorlar (switching hub), kommutatorlar 
bo‘lishi mumkin. Ular paketlarni tarmoqning bir qismidan 
ikkinchi qismiga uzatadi, lekin aynan shu tarmoq qismidagi 
abonentga manzillangan paketnigina uzatadi. Bu holda pa-
– 75 –
ketning o‘zi kommutator tomonidan qabul qilinmaydi. Bu 
tarmoqda axborot almashish chastotasini kamaytirib yubora-
di, chunki har bir tarmoq qismi faqat o‘ziga taalluqli paketlar 
bilan ishlaydi.