Tarmorlarni rejalashtirish 12 bob indd

Server — tarmoq abonenti bo‘lib, u o‘z resurslarini boshqa abonentlarga foydalanishga berib, lekin o‘zi boshqa abonent- lar resurslaridan foydalanmaydi, ya’ni faqat tarmoqqa ishlaydi. Tarmoqda server bir nechta bo‘lishi mumkin, server uchun eng quvvatli komp’yuter bo‘lishi shart emas. Ajratilgan server faqat tarmoq masalalari uchun xizmat qiladi. Ajratilmagan server tarmoqqa xizmat ko‘rsatishdan tashqari boshqa masala- larni ham hal qilishi mumkin.
Mijoz — faqat tarmoq resurslaridan foydalanib, tarmoqqa o‘z resurslarini ajratmaydigan tarmoq abonentiga aytiladi, ya’ni tarmoq unga xizmat qiladi. Komp’yuter — mijoz ham ko‘pincha ish stansiyasi deyiladi. Odatda har bir komp’yuter bir vaqtning o‘zida ham mijoz va shuningdek, server bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha server va mijozni komp’yuterni o‘zi deb tushunilmaydi, bu komp’yuterda ishlatilayotgan dasturiy ilova- larni tushuniladi. Bu holda tarmoqqa o‘z resurslarini berayot- gan ilova serverdir, faqat tarmoq resurslaridan foydalanayot- gan ilova esa mijozdir.
Mahalliy hisoblash tarmoq topologiyasi
Komp’yuter tarmog‘ining topologiyasi (joylashtirilishi, tuzili- shi, tarkibi) deganda odatda biz bir-biriga nisbatan komp’yuterlar tarmoqda joylashganligi va aloqa yo‘llarini ulash usullarini tu- shunamiz. Muhimi shundaki topologiya tushunchasi avvalam- bor mahalliy tarmoqlargagina tegishlidir, chunki bu tarmoqlarda aloqaning tuzilishini osongina kuzatish imkoni mavjud.
Global tarmoqlarda esa aloqaning tuzilishi foydalanuv- chidan berkitilgan va bilish juda ham muhim emas, chunki har bir ulanish o‘zining alohida yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin.
Tarmoq topologiyasi qurilmalariga qo‘yiladigan talablar- ni, ishlatiladigan kabel turini, axborot almashishning bo‘lishi mumkin bo‘lgan va eng qulay boshqarish usulini, ishonchli ishlashini, tarmoqni kengaytirish imkoniyatini belgilaydi. Foy- dalanuvchida har doim ham tarmoq topologiyasini tanlash im- koniyati bo‘lmasada, asosiy topologiyalarning xususiyatlarini, afzallik va kamchiliklarini, hamma bilishi kerakdir.
Tarmoqni uch xil topologiyasi mavjud.

• 
  shina (bus), hamma komp’yuterlar bitta aloqa yo‘liga parallel ulangan va axborot har bir komp’yuterdan bir vaqtning o‘zida qolgan komp’yuterlarga uzatiladi (1.1- rasm);
  
• 
  yulduz (zvezda, star) bitta markaziy komp’yuterga qolgan hamma tashqi kompyutrlar ulanadi, har bir komp’yuter alohida o‘z aloqa yo‘llaridan foydalanadi (1.2- rasm);
  
• 
  halqa (kolso, zing), har bir komp ’yuter har doim axborot- ni faqat bitta zanjirda joylashgan keyingi komp’yuterga uzatadi, axborotni esa zanjirdagi bitta oldinda joy­lashgan komp’yuterdan oladi va bu zanjir yopiq ya’ni halqasimondir.
  

Nazorat uchun savollar

1.