Tarixiy geografiya va kartografiya

shimol bug'ulari, mamontlar, ulkan ayiqlar
paydo bo'ladi. Bu esa jamoa bo'lib 
ovchilik qilishning paydo bo'lishiga turtki berdi. 
Undan tashqari sovuq iqlim tufayli o'rta paleolit davri odamlari olovni kashf 
etdilar hamda sun’iy olov chiqarish va uni saqlashni o'zlashtirdilar. Bu esa 
mintaqamizdagi qadimgi odam lar ijtimoiy-iqtisodiy hayotida muhim ahamiyatga 
ega bo'ldi. 
So‘nggi paleolit bosqichi irdloddan awalgi 40-12 ming yilliklami o‘z ichiga 
olib, O`rta Osiyoda bu davrga oid 30 dan ortiq makonlar ochilgan. Ulardan biri 
Ko'lbuloq makoni Ohangaron shahridan 10-12 km. g‘arbda bo‘lib, Chotqol 
tizmasining janubiy yonbag‘ridan chiqadigan Qizilolma soyining chap sohilidagi 
qir- adir ustida joylashgan. Shuningdek, Toshkentning g‘arbidagi Bo‘zsuv I 
makoni ham so‘nggi paleolit davriga oid ekanligi aniqlangan. 
Samarqand shahrining markazida Siyobcha soyining o‘ng sohilidan so'nggi 
paleolit davriga oid Samarqand makoni topib o‘rganilgan. Bu manzilgoh madaniy 
qatlamlaridan gulxan qoldig'i, ko'mir parchalari, hayvon va o'simlik qoldiqlari 
topilgan. Bu topilmalar mazkur manzilgohda istiqomat qilgan kishilaming 
ovchilik va termachilik bilan shug‘ullanganliklaridan dalolat beradi. 
So'nggi paleolit davriga doir makonlarga Xo‘jag‘or (Farg‘ona vodiysi), 
Shug'nov (Pomir etaklari), Qorakamar (Tojikiston), Achisay (Qozog‘iston) 
yodgorliklari kiradi. Bu davrda odamlar tog'li hududlarda yashabgina qolmay, 
vohalar bo‘ylab ham tarqala boshladilar. Tekisliklarda daryo va ko‘llar bo'ylarida 
joylashib, qarindosh-urug‘chilik jamoalariga bo‘linadilar. Natijada jamiyatda juft 
oilalar paydo bo‘lib, ular ayrim urug‘lami birlashtirib, urug‘ jamoasini tashldl 
etadilar. 
Miloddan awalgi 12-7 ming yilliklar 
mezolit
(o‘rta tosh) asri deb atalib, bu 
davrga oid yodgorliklarga Machay (Surxondaryo), Obishir (Farg‘ona vodiysi), 

---

34 
Markaziy Farg‘ona, Bo'zsuv, Q o‘shilish (Toshkent), Aydabol, Jayronquduq 
(Ustyurt), Oshxona, Chilchorchashma, Darai sho‘r (Tojikiston) kabilar kiradi. 
Machay g‘or — makoni Hisor tizmasining biri - Ketmon- chopti tog‘ining 
yonbag‘rida Machay daryosining o‘ng sohilidagi Yuqori va O`rta Machay 
qishloqlari oralig'ida joylashgan. G ‘or- dan topilgan mehnat qurollari va 
paleontologik materiallar miloddan awalgi VII-VI ming yilliklarga mansub 
ekanligi aniqlangan. 
Obishir I g‘or — makoni Haydarkon shaharchasida 4—5 km g'arbda, 
Obishir V g‘or-makoni esa undan 200 metrcha g‘arbda joylashgan. Har ikki g‘or - 
makondan topilgan ashyolarga asoslanib, Haydarkon — So‘x vohasidagi mezoht 
davrining ibtidoiy qabilalari