Tarixiy geografiya va kartografiya

Hofizi Abru. 
Hofizi Abruning asl ismi sharifi - Shahobiddin Abdulloh ibn 
Lutfilloh al-Havofiy (1362-1431 yillar). U o'zining xizmat faoliyatini Amir 
Temuming sayohatlaridan birida 
munshiy
vazifasidan boshlagan va umrining 
oxirigacha temuriylaming saroy tarixchisi bo'lgan. U ko‘p marta sayohatga 
chiqqan, ko‘p joylami ko‘rgan. 
1414 yil Hirot hokimi Shohruxga arabcha yozilgan jug'rofiya kitobini taqdim 
qilishgan. Bu „Kitob al-masolik va al-mamolik“ (,,Yo‘Uar va mamlakatlar kitobi") 
edi. Uni „Ashkol al-aqolim“ („Iqlimlar surati“) deb ham atashgan. 
Hofizi Abruning geografik merosi asosan ikki sohada yorqin ko'rinadi: 
geografik tasvir (matn) va ,,suratlar“ - kartalar chizishda. 
Asarning mundarijasi quyidagicha: dastlab olamning umumiy bayoni berilgan, 
yetti iqlimning qismlari ta’riflangan.
Uning ketidan okeanlar, dengizlar, ko‘llar va tog'lar, so'ngra ayrim viloyatlar 
(Arab diyori, Mag‘rib, Rum, Arman, Iroq, Xuziston, Xuroson va boshqalar) ning 
„masofalari", ya’ni yer maydoni va tabiiy sharoitlari bayon etilgan. Eng oxirida 
yirik shaharlar (Hirot, Marv, Balx, Mashhad va boshqalar) ta’riflangan. 
Bobur. 
Zahiriddin Muhammad Boburning jahonga ,,Bobumoma“ nomi bilan 
mashhur bo'lgan shoh asari bo'hb, u esdalik-xotira shaklidagi asardir. O`zining 
bayon uslubi bilan „Temur tuzuklari“ni eslatadi. Kitobda Farg‘ona, Toshkent, 
Samarqand, Hisori shodmon, Chag'oniyon, Kobul, Xuroson poytaxti Hirot hamda 
Shimoliy Hindistonning XV asr ikkinchi yarmi va XVI asming birinchi o‘ttiz 
yilligida ijtimoiy-siyosiy ahvoli batafsil yoritilgan. 
Asar mazmunini shartli uch qismga bo ‘lish mumkin:

---

21 
1. Farg‘ona va Movarounnahr voqealari davri (1494-1504 yillar). 2. Kobul va 
Xuroson voqealari davri (1504-1525 yillar).
3. Hindiston voqealari davri (1525-1530 yillar). Siyosiy voqealar bayonidan 
tashqari, asar geografik hamda etnografik ma’lumotlaiga boy. Undan Farg‘onaning 
turk-mo‘g‘ul qabilalari, ko‘chmanchi o‘zbeklar qo'shini tuzilishi, Movarounnahr, 
Xuroson va Hindiston xalqlarining urf-odatlari, hayvonoti, o'simliklari, 
parrandalari va boshqalar to‘g‘risida tafsilotlar o‘rin olgan. Shuningdek, asarda bir 
qancha joy nomlarining etimologiyasini Boburning o‘zi tushuntirib o‘tgan.