Tarixda suvga bo‘lgan munosabat va suvdan unumli foydalanish madaniyati

Sepoya, Chorpoya va Chilpoya kabi suv inshootlari 
Tezoqar daryolar, soylar va yirik sug‘orish tarmoqlarini bog‘lab, 
to‘g‘on va bandlar o‘rnatishda qadimdan bir qator antiqa suv 
qurulmalaridan foydalanib kelingan. Ular xalq amaliyotida “Sepoya”
(Uchoyoq), “Chorpoya” (To‘rtoyoq), “Chilpoya” (Qirqoyoq) deb 
yuritilgan. To‘g‘on o‘rnatish uchun sepoyalar uchiga arqon bog‘lanib, 
birin-ketin suvga tushirilgan. Oqimga qarshi barqarorlikni oshirish 
uchun sepoyalar birining oyog‘iga ikinchisi, ikkinchisining oyog‘iga 
uchinchisi chalkashtirilgan tartibda o‘rnashtirilgan. Suvga tushirilgan 
har bir sepoya yoki chorpoya tag kismiga o‘z navbatida shox-shabba, 
chim va tosh bosib chiqilgan. Natijada yuki og‘irlashgan sepoya yoki 

---

15 
chilpoya suv tubiga mustahkam o‘rnashgan va oqimni deyarli to‘sib 
qo‘ygan. 
Shuning uchun ham tezoqar tog‘ daryolarining jo‘shqin oqimlarini 
tartibga 
solishda, 
xavfli 
suv 
toshqinlari 
o‘pirilishlarini 
to‘sib,qirg‘oqlarini mustahkamlashda sepoya va chorpoyalar o‘z 
davrining beqiyos suv inshootlari hisoblangan. Toshkent vohasi va 
Farg‘ona vodiysida ular juda keng tarqalgan. Zarafshon vodiysida 
qisman, 
Xorazmda 
esa 
mutlaqo 
ishlatilmagan. 
Sepma va Nova orqali suvdan foydalanish 
Suvdan foydalanish tarixida oqar suv sathi dehqonchilik 
maydonidan past bo‘lgan joylarda suvni yuqoriga chiqarish masalasi 
hamma vaqt muhim ahamiyat kasb etgan. Natijada turli xil suv 
ko‘targich gidravlik moslamalar kashf yetilgan. Masalan, Xorazimda 
balandroq yerlarni sug‘orishda yaqin kunlargacha foydalanib kelingan 
“Sepma”, “Nova” kabi usullari mana Shunday qadimiy suv 
ko‘targichlarning oddiygina turlaridan hisoblanadi.
Sug‘orish moslamasi - Sepma 

---

16