“Tarix o’qitish metodikasi” bo’yicha tayyorlanadigan metodik qo’llanmaning taxminiy rejasi

-Numizmatika -( grek.  Numiz – pul) Turli  davrlarga  xos  bo`lgan pullar  va  

tangalarni    o`rganadigan    soha.  Qadimiy    pullarning    materialli,    shakli,    vazni, 

yozuvlari  va  zarb  etilgan  joyi, vaqtini  tekshiradi. 

-Metrologiya  -  (grek.    Metron  –  o`lchov,    logos  –  tushuncha    bilim  :  

o`lchovlar    haqida    tushuncha,    o`tmishda    turli    mamlakat    va    xalqlar    orasida  

amalda  bo`lgan  ogirlik,  masofa  va  satih  o`lchovlarini  o`rganadi. 

-Xronologiya  -  (  grek.    Xronos  –  vaqt,    logos  –  tushuncha    bilim  ;    vaqt  

haqida    tushuncha)    hadimiy    xalqlar    va    mamlakatlarda    amalda    bo`lgan    yil  

hisobi  va  taqvim  (kalendarlar) ni  o`rganuvchi  soha. 

          -Arxeografiya-  kitobat,  noshrchilik,  qo`lyozmalarni    bezash    va  ko`chirish,  

nusxasini  ko`paytirish, xattotlik  san`ati bilan  bog`liq  bo`lgan manbalarnig  nashr 

etilishi  qoidalarini tadqiq  etadigan  soha.   

---

 

27 

       Demak,    faqat    manbalar  atrofida    fikr  yuritish    bilangina    tarix    haqiqatini  

tiklab  bo`lmaydi.  Tarixiy    dalil    va    ilmiy    mushoda    bevosita    inson    tafakkuriga, 

ayniqsa,    uning    dunyoqarashiga    ham  bog`liqdir.  Dunyoqarash    insonning    atrof-

muhitga  munosabati,  hayotdagi  o`rni va pozitsiyasi,  insonlik  mohiyati,  odam  va 

olam  haqidagi  qarashlari  in`ikosidir 

1

.Tarixiy  dunyoqarash esa  kishilik  o`tmishi  

bilan bog`liq bo`lgan, uni o`rganish jarayonida  yuzaga  kelgan  qarashlar  tizimidir.   

       Bugungi    kunda  o`tmish    saboqlarini    o`rganishga    ehtiyoj    tobora    kuchayib  

borayotgannining    o`ziga    xos    sabablari    bor.  Chunki    qarashlar    yangilanmoqda. 

Munosabatlarning    yangi    yo`nalishlari:    tarixiy    tajriba,    ijtimoiy  dunyoni    inson  

tomonidan    ma`naviy    ma`rifiy,    ruhiy    amaliy    o`zlashtirish    va   bilishning    yangi  

bosqichini  ochib  bermoqda. Qadriyatlar  haqidagi  tassavurlar  qalqib  chiqmoqda. 

Demak,    tarixiy    jarayonlardan    chiqariladigan    xulosalr    faqatgina    bilimlar    va  

qadriyatlargina    emas,    balki    ma`naviy    qudrat    vazifasini    bajaradi.  Shu    nuqtai  

nazarda    qaraganda    tariximizni    milliy    g`oya    ruhi    asosida    o`rganish,    milliy  

haqqoniy    tariximizni    yaratish    avvalabor    madaniyatimiz    va    ma`naviyatimizni  

yuksaltirish    zaririy    vazifa    bo`lib    qolmoqda.  Prezidentimiz    I.  A.  Karimov  

ta`kidlaganlaridek, “Yoshlar, ularning  iqtidorligi va  bilim  olishga  chanqoqligidan 

ta`lim  va  ma`naviyatni  tushunib  yetish  boshlanadi”

2

   

       Xulosa  qilib aytganda,  tarix  fanini  milliy  istiqlol  g`oyasidan kelib  chiqib,  

xolisona    o`rganish    davr    talabiga    aylandi.    Darhaqiqat,    kishilar    onggini    eski  

tuzum  asoratlaridan  xalos  etish,  ular  qalbida  yangicha  tafakkur,  yangi  mafkura  

g`oyalarini    singdirish,    milliy    qadriyatlarimizni,    tilimiz,    tariximizni    tiklash, 

barkamol    avlod    tarbiyasi  borasida    amalga    oshiriladigan    ishlarni    bajarish,  biz  

yosh    avlodlarning    zimmasiga    tushmoqda.    Shuningdek,    ma'naviyat    masalasiga  

alohida    e'tibor    berish,    yoshlar    orasida    xavf    solishi    mumkin    bo`lgan    ayrim  

mafkuraviy    taqdidlarga,    yovuz    intilishlarga    aslo    yo`l    qo`yib    bo`lmaydi.   

Tarixchi  tadqiqotchi    mustaqil    fikrga    ega    bo`lishi,  har    bir    masalaga    ijodiy  

yondosha  bilishi  lozim.  

                                                 

1

 

Qarang: Narzulla  Jo`rayev. Tarix  falsafasining nazariy  asoslari. T:, ”Ma`naviyat”.2008. 211-b. 

2

 

Karimov  I. A. O`zbekistonning  o`z  istiqlol  yo`li.  T:.  “O`zbekiston”,  1992. 73-bet.

 

 

---

 

28