Tarix fakulteti n. O`. Xolmatov O`rta osiyo arxelogiyasi: tosh asri

Toshko‘mir g‘or makoni Uzun-Axmat tog‘ tizmasi, Qorasuv daryosi chap qirg‘og‘ida joylashgan. O‘tgan asr 60-yillar 2-yarmida M.B YUnusaliev tomonidan tadqiq etilgan. G‘orning og‘zi qismi balandligi 6 metr, eni 6,5 metr, g‘orning tubi tomon chuqurligi 14,5 metr o‘lchamga ega. G‘orning tuproqli qismi umatilib ketuvchi mayda o‘lchamli qayroqtoshlar aralashgan qum qatlamidan iborat. Makonda qidiruv shurflari qazilib, ulardan 50 dan ortiq tosh buyumlari to‘plami, ko‘plab hayvon suyaklari qoldiqlari topilgan. G.F.Korobkova tosh qurollarini tipologik jihatdan tahlil etib, yodgorlik tosh industriyasi o‘z xarakteriga ko‘ra Obishir I-V g‘or makonlari tosh industriyasiga o‘xshash degan xulosaga kelgan. Bu industriya uchirindili-payraqali industriya hisoblanib, unda payraqali texnika bilan bir qatorda qaroqtoshli texnika qo‘llanilgani ma’lum bo‘ldi. Tosh qurollari orasida uchirindidan yasalgan tik ish maydoniga ega bo‘lgan qirg‘ichlar, qayroqtosh qurollari, yon tomoniga to‘mtoqlash texnikasida bir yoki ikki qirrasi bo‘yicha yoppasiga ishlov berilgan payraqa qurollari, qisman bo‘lsada yoysimon ish maydoniga ega bo‘lgan segment shaklidagi mikrolitlar, payraqadan yasalgan qirg‘ich qurollari uchraydi. YUqorida keltirganimizdek, Tosh-Ko‘mir g‘or makoni o‘z moddiy madaniyati bilan Obishir I-V g‘or makonlari madaniyatiga o‘xshash, shu bois mezolit davri jamoalari moddiy madaniyatini yoritishda muhim ahamiyat kasb etadi.