Tarix-7 2017.(Uzb). indd

I BOB. O RTA ASRLARNING IL K DAVRI
M o liy a, soliq, h arb iy a ’y o n la ri, d a stu rx o n ch i, o tx o n a 
b o sh lig ‘i va b o sh q alar F ra n k la r davlatidagi m u h im la- 
vozim lardan hisoblangan. Yirik qabilalarni gersoglar (ne- 
m ischa, saylangan harbiy yo ‘lboshchi, keyinchalik m ero- 
siy q ab ila b o sh lig ‘i) b o sh q arg an . D a v rla r o ‘tib gersog 
eng yuksak unvonlardan biriga aylandi. Yirik b o ‘lm agan 
hududlarni im perator tayinlagan graflar (nem ischa, qirol 
tayinlagan am aldor) boshqargan. Gersog unvoni avvaldan 
m ero siy b o ‘lsa, g raflarn i im p e ra to r tay in lag an . B uyuk 
K arl o ‘z davlati chegaralarini m ustahkam lash m aqsadi- 
da m ark alar (nem ischa, chegara harbiy viloyati) tuzib, 
u larn i m arkgraflar (nem ischa, chegara viloyati hokim i) 
boshqargan.
Y episkoplar, yirik m onastirlar abbatlari im peratorning 
joylardagi vakillari sifatida uning buyruqlarini bajargan. 
S afarla ri p a y tid a B uyuk K arl y e p isk o p la r va g ra fla r - 
n in g ish lari q a n d ay k e ta y o tg a n lig in i tek sh irg a n . A gar 
s u iis te ’m o llik la r a n iq la n sa , jav o b g a r d a rh o l lav o zim i- 
dan ozod etilgan. Im p erato rn in g o ‘zi b arch a graflik va 
yepiskopliklarni aylanib chiqishi qiyin ekanligidan u o ‘zi 
ish o n g a n davlat v ak illarin i m am lak a t b o ‘ylab j o ‘n a ta r 
edi. U larg a m ahalliy h o k im la rn i jazo lash , alm ashtirish 
huquqlari berilgan. Franklar m am lakatining hududlari be- 
had k atta b o ‘lishi nazoratni m urakkablashtirgan. B archa 
grafliklarni nazoratda saqlash m ushkul edi. B undan tash- 
qari, graflar b o r kuchi bilan graflikda o ‘rnashishga, uni 
o ‘z avlodlariga m eros qilib qoldirishga intilgan. Bu esa 
franklar im periyasini kelajakda zaiflashuvi va parch ala- 
nishiga y o ‘l ochib bergan.
Y e v ro p a h u k m d o rla ri o ra s id a k a tta h u rm a tg a ega 
b o ‘lgan Karl saroyiga ko‘plab elchilar kelib turishgan. Yil- 
nom alarda yozilishicha, arab xalifasi Horun ar-Rashid o ‘z 
elchilari orqali Karlga qim m atbaho sovg‘alar bilan birga 
Quddusdagi Iso payg‘am bar qabri joylashgan yerni ham
taqdim etgan.
Franklar imperiyasining inqirozi. Yillar o ‘tib mamlakatda 
graflar davlat am aldorlaridan — yirik yer egasi, o ‘z vilo- 
yatining xo‘jayiniga aylana borgan.

---