Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Shaharlàrning ko‘rinishi. Dàstlàb shaharlàr qishlîqlàrdàn àhîlisining ko‘pligi bilan fàrq qilgàn, xolos. Shaharlar àtrîfi minîràli mudofaa dåvîri, suv to‘ldirilgàn xàndàqlar bilàn o‘ràlgàn. Qo‘riqchi-sîqchilàr minîràlàrdà tun-u kun àlmàshib turgàn. Dushmàndàn himîyalànish màqsàdidà shahar dàrvîzàlàri và ko‘priklàri mustàhkàm tåmirdàn yasàlgàn. Dàrvîzàlàr ichidàn màhkàm tàmbàlàngàn.

Kåchàsi xàndàqlàr ustidàgi ko‘priklàr ko‘tàrib qo‘yilgàn và shahar dàrvîzàsi yopilgàn.

Shahar màrkàzidà bîzîr màydîni, uning yonidà ibîdàtõînà jîylàshgàn. Shahar kångàshi binîsi – rà- tushà hàm shu yerdà qurilgàn. Shahar màvzålàri àlîhidà dàhàlàrgà bo‘lingàn. Dàhàlàrning hàr biridà ma’lum kàsb-kîrdàgi hunàrmàndlàr yashàgànlàr.

Shahardàgi uylàrning àksàri qismi yog‘îchdàn quril- gàn. Ular juda zich qurilgan bo‘lib, ko‘pincha bir-bi- rigà tutàshib kåtgàn. Ko‘chàlàr tîr, ayrimlari enigà ikki måtrdàn ham îshmàgàn. Tundà ko‘chàlàr yoritilmàgàn, suv quvurlari và kànàlizàtsiya bo‘lmàgàn. Chiqindilàr hàm to‘g‘ridàn-to‘g‘ri ko‘chàgà tàshlànavergàn. Àhîlining zich jîylàshishi hamda tîzàlikning bo‘lmàsligi yuqumli kàsàl- liklàrning tåz-tåz tàkrîrlànib turishigà, ko‘plab kishilar- ning bevaqt o‘limigà îlib kålgàn. Yong‘inlàr hàm sodir bo‘lib, yog‘îchdàn zich qurilgàn uylàrdàn tashkil topgan ko‘chàlàr, màvzålàr to‘lig‘ichà yonib bitgàn.

Shahar àhîlisi. Shaharlàr àhî- lisining àsosiy qismini hunàrmànd- làr, sàvdîgàrlàr tàshkil qilgàn. Yirik shaharlàrdà bîy zîdàgînlàr, fåîdàl- làr, àmàldîrlàr, tàbiblàr, ruhîniylàr hàm tàlàyginà bo‘lgan.

Shahar àhîlisining kàttà qismi

49. 
    rasm. O‘rta asrdagi shahar ko‘chasi
    

dåhqînchilik bilàn shug‘ullànishdà dàvîm etgàn. Qàl’à dåvîri atrofidà ekinzîrlàr, bîg‘làr, pîliz hàmdà

qo‘y, qîràmîl, îtlàr o‘tlàb yurgàn yaylîvlàr jîylàshgàn.

O‘rtà àsr Yevropa shaharlàrida àhîlining soni 3–5 mingdan ziyod bo‘lmàgàn. XIV–XV àsrlàrdà hàm 20–30 ming kishi yashàgàn shaharlàr yirik shaharlardan hisîb- làngàn. Eng yirik shaharlàr: Pàrij, Kînstàntinîpîl, Milàn, Flîrånsiya, Kîrdîvà, Såviliyalàrdà 80–100 ming àhîli yashàgàn.