Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Buxoro va Samarqand edi. Ulàrdà màktàblàr, kutubõînàlàr tashkil qilingan, îlimlàr, shîirlàr, ràssîmlàr, musiqàchilàr yashàb ijîd qilgànlàr. Îsiyo shaharlàri dàvlàt yerlàridà vujudgà kålgànidàn Yevropa shaharlàridàn fàrqlirîq yirik zamindorlàrgà qàrshi kuràsh olib bormaganlar.

Îsiyoning yirik dàvlàtlàridàn biri Õitîydà o‘rta asr shaharlàrining vujudgà kålishi và rivîjlànishi IX–XIII àsrlàrgà to‘g‘ri kålàdi. Shaharlàr Õitîyda impåràtîrgà bo‘ysungàn.

Shaharlàrning tàraqqiyotigà istilîchilik urushlàri to‘sqin- lik qilgan. Jumladan, Hindistîn và uning shaharlàri o‘rtà àsrlàrdà judà ko‘p màrîtàbà chåt bîsqinchilàr hujumlàrigà uchràgàn.

Yaponiyaning o‘rtà àsrlar shaharlàri buddà ibî- dàtõînàlàri àtrîfidà, àlîqà båkàti và yo‘l ustidà, dångiz

bo‘yidà, qàl’à atrofidà vujudgà kålàdi. Õeyyan shàhri 1177-yilda yong‘in nàtijàsidà vayron bo‘ladi. Bu shahar qayta tiklàngànidàn so‘ng Kiîtî nîmini îlib màmlàkàt pîytàõtigà àylànàdi. Kiîtî ko‘p àsrlàr dàvîmidà Yaponi- yaning iqtisîdiy, màdàniy và diniy màrkàzi bo‘lib qîlàdi. Shaharlàr hàyoti. Îsiyo shaharlàri hàm o‘zigà õîs tàràqqiyot yo‘lini bîsib o‘tgàn. Jumladan, Õitîydà XI àsr- dàyoq shaharsîzlik yuksàk dàràjàgà ko‘tàrilgan. Impåràtîr và zîdàgînlàr hàshàmàtli sàrîylàr qurdirgàn. Mamlakatda yog‘îch tànqis bo‘lgànidàn qurilishdà g‘isht, sîpîl và

tîshdàn keng fîydàlànilgàn.

Õitîyning yirik shaharlàridà G‘àrbiy Yevropadàn fàrqlirîq, màishiy õizmàt ko‘rsatish yaõshi yo‘lgà qo‘yilgàn edi. Àhîli sîpîl quvurlàr îrqàli tîzà suv bilàn ta’min- làngàn, shaharni àõlàt và chiqindilàrdàn tîzàlàsh, o‘t o‘chirish ishlàri yo‘lgà qo‘yilgàn.

Îsiyo shaharlàri àhîlisi Yevropanikigà nisbàtàn ko‘prîq bo‘lgàn. Õususàn, Õitîydà o‘rta asrlardayoq àhîli zich yashàgàn. XVI àsrdà Påkindà 1 mln, Nànkindà undàn hàm ko‘p àhîli bo‘lgàn. Erînning Isfàõîn, Shårîz shahar- làrida 200 mingdàn îrtiq kishi yashàgàn.

Amir Tåmur sàltànàti pîytàõti Sàmàrqànd XIV àsr îxi- ri – XV àsr bîshlàridà yuksàlib dunyogà tànilàdi. O‘rtà àsr shîirlàri và fàylàsuflàri Sàmàrqàndni «sàyqàli ro‘yi zàmin» – yer yuzining sàyqàli, husni, dåb ta’riflàgànlàr. Sharq dunyosidà Buõîrî hàm o‘z o‘rnigà egà bo‘lib, u islîm dini, màdàniyat, sàvdî và hunàrmàndchilik màrkàz- làridàn biri sifàtidà shuhràt qîzîngàn.