Tarix 6-sinf

Tayanch konspekt

mil. avv. XIV–XIII asrlar – xettlar
^ (Kichik Osiyo) birinchi bo‘lib temir- dan mehnat qurollari yasaganlar


mil. avv. IX–VIII asrlar – O‘rta Osiyoda temirdan yasalgan ilk mehnat qurollari
_ urug‘chilik jamoasi – qo‘shnichilik jamoasi
^ harbiy demokratiyaga o‘tish
_ «Avesto»: nmana, vis, varzana, zantu, dax’yu






Temir pichoq. Mil. avv. VII –VI asrlar

Savol va topshiriqlar

1. 
   Temir buyumlardan foydalanish qachon boshlangan?
   
2. 
   Temirdan mehnat qurollari yasash- ning boshlanishi jamiyatda qanday o‘z- garishlarga olib keldi?
   
3. 
   «Avesto»da patriarxal oila, urug‘chilik jamoasi va qabila qanday nomlangan?
   

Temirdan ishlangan xanjar va qin.
Mil. avv. I ming yillik

6-§. Nil vodiysi va uning aholisi

Misr – Nil in’omi
O‘zi bilan birga huzurbaxsh salqin havo va mo‘l-ko‘l hosilni olib kelguvchi sersuv Nil viqor

Nil vodiysi

Nil daryosi qirg‘oqlarida
bilan oqadi. Ulug‘vor daryo Afrikaning shi- moli-sharqida sivilizatsiya vujudga kelishi uchun zamin yaratgan. Bir qancha shoxob- chalarga bo‘linib oquvchi Nil daryosi borib- borib O‘rtayer dengiziga quyiladi. Nil daryosi quyilish joyini yunonlar delta deb atashgan. Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to‘la-to‘kis manzarasi uchburchaksimon, ya’ni yunoncha «delta» harfiga o‘xshash bo‘lgan.
Nil 6 ming kilometr uzunlikdagi to‘lib oqadigan katta daryodir. Daryoning guyi gismi 3 km dan 22 kilometrgacha kenglik- dagi qora tuproqli serhosil dalalardan iborat. Vodiyliklar yurtga – «Qora tuproq» yoki «Nil in’omi» deb nom berishgan.
Qadim o‘tgan zamonlarda Nil vodiysi odam o‘tolmaydigan, papirus butalari bir- biriga chirmashib ketgan botqoqliklar bilan qoplangandi. Suvlarda son-sanoqsiz yirtqich timsohlar kun kechirar, quruq yerlarida yov- voyi hayvonlar galasi sang‘ib yurar, botqoq- zorlarida esa zaharli ilonlar yashar edi.
Vaqt o‘tgani sayin iqlim o‘zgarib bordi, suv ham yildan-yilga kamayaverdi, Shimoliy Afrika ham cho‘lga aylana bordi. Odamlar Nil vodiysi va deltasini o‘zlashtira boshladilar. Shu tarzda

ziroatchilik aholining asosiy mashg‘ulotiga aylandi. Mil. avv. 4 ming yillik boshlarida odamlar Nil daryosi qirg‘oqlaridagi yerlarni o‘zlashtirishga bel bog‘ladilar.