|
MAVZU. MUZEYLARNING O‘QUV-TARBIYAVIY ISHLARDA TUTGAN O‘RNI
REJA:
1. O`zbekiston tarixi muzeyi
2. Muzey turlari
3. Muzey zallarida
4. O`lkashunoslik to`garagini tashkil etish
O`lkashunoslik manbalari orasida haqiqiy ilmiy va madaniy-ma`rifiy muassasaga aylanib qolgan muzeyning o`rni va axamiyati kattadir. U moddiy va ma`naviy madaniyat yodgorliklarining asl nusxalarini, arxeologiya, etnografiya, tomonimikaga oid materiallarni to`playdi, saqlaydi va ilmiy asosda o`rganib taxlil qiladi, natijalarini esa ekspozitsiya sifatida ommalashtiradi. Yig`ilgan va muzeyda saqlanayotgan barcha materiallar muzeyning ilmiy bazasini tashkil etadi va uning ijodiy faoliyatida asos bo`lib xizmat qiladi. Mana shu manbalar asosida muzeylar ilmiy tadqiqot va ilmiy hamda madaniy-ma`rifiy ta`lim-tarbiya ishlarini olib boradi. 1. O`zbekiston tarixi muzeyi o`tmishi haqida bir necha so`z M. T. Oybek nomidagi O`zbekiston tarixi muzeyi Turkistonning mashhur olimlari va jamoat arboblarining harakati bilan va bevosita rahbarligi hamda yordamida 1976 yilda tashkil etilgan. O`zbekiston va umuman butun Turkistonning yodgorliklari ko`pdan buyon olimlarning diqqatini o`ziga jalb qilib kelardi. XIX asr davomida osori atiqalar ustida arxeologik kuzatishlar, qidiruv ishlari olib borildi. Bu sohada P. I. Lerh N. I. Veselovskiy, V. A. Jukovskiy, V. V. Bartol’d, M. S. Andreev, V. L.,Vyatkin, A. A. Divaev, L. A. Zimin, V. A. Kallaur, E. F. Kal’, B. N. Kastal’skiy, A. L. Kun, N. P. Ostroumov, N. N. Pantusov, A, A. Semyonov, E. T. Smirnovlar to`plagan materiallar O`zbekiston (Turkiston)ning qadimiy yodgorliklarini hisobga olish, ta`riflash va tekshirish ilmiy muassasalari: Imperator arxeologiya komissiyasi, Rus arxeologiya jamiyatining SHarq bo`limi, shuningdek, 1903 yil aprelda tashkil qilingan o`rta va SHarqiy Osyyo tarixiy, arxeologiya, lingvistika va etnografiya jamiyatlarining qimmatbaho materiallari hamda rus havaskor kollektsiyachilari: Barshchevskiy, Vyatkin, Dobrosmislov, Kastal’skiy, Komarov, Petrov-Borzna, Poslovskiy, Stolyarov, Terent’ev, Trofimov va boshqalar to`plagan ko`pdan-Ko`p ajoyib materiallar bu muzeyning asosiy fondlarini tashkil etadi. Muzeyini tashkil qilishda A. P. Fedchenko faol ishtirok etgan. U tabiiyot antropologiya va etnografiyaga oid materiallar to`plagan. Bu materiallar dastlabki eksponat sifatida muzeyga qo`yilgan. Fedchenko vafotidan so`ng bu ishga N. A. Severtsev, I. V. Mushketov, V. F. Oshanin kabi mashhur rus olimlari katta hissa qo`shdilar. Birinchi mahalliy arxeolog Akrom polvon Asqarovning xizmatlari ham kattadir. Akrom polvon Asqarov o`zi to`plagan juda ko`p ajoyib yodgorliklar (faqat tanga-chaqalardan 15 mingdan ko`prog`ini mana shu muzeyga topshirgan) muzey fondini ancha boyitgan. Umuman, bu muzeyning ochilishi va uning faoliyati o`lkaning madaniy hayotida muhim voqea bo`ldi. Muzey eksponatlari xalqaro ko`rgazmalarda namoyish qilindi, unda tuzilgan kataloglar esa hozircha o`z ahamiyatini yo`qotgan emas.
Asrimizning boshlarida, ya`ni 20- yillardan keyin bu muzey haqiqiy ilmiy va madaniy-ma`rifiy muassasaga bo`lib qoldi. Muzey jamoasi O`zbekiston xalqlarining qadim zamonlardan buyongi tarixini o`rganish yuzasidan ilmiy tekshirish ishlari olib bormoqda. Muzey fondi respublikaning hamma viloyatlariga yuborib turiladigan arxeologiya, etnografiya ilmiy safarlarining materiallari bilan doimiy ravishda boyitilmoqda. Hozirgi vaqtda muzeyda 40 mingdan ortiq arxeologiyaga oid eksponatlar, 44 ming qadimgi pul nusxalari, 10 mingdan ortiq turli-tuman etnografiyaga oid buyumlar, 2 mingdan ortiq noyob yodgorlik buyumlar mavjud. Muzey fondidagi materiallar orasida qo`shni respublikalar — Turkmaniston, Tojikiston va Qirg`izistonga taalluqli ma`lumotlar ham ko`p. Muzeyda asosan materiallarning asl nusxalari, shuningdek, maketlar, badiiy va grafik tasvirlar, chizmalar, diagrammalar, rasmlar qo`yilgan. eksponatlar orasida noyob narsalar ko`p. 1917 yildan keyingi davr xronologik ravishda 1965 yilgacha ko`rsatilgan. Muzey 1967 yilda XIX asrning me`morchilik yodgorliklaridan biri hisoblangan binoga ko`chdi. Bu binoda 1919 yilda Butun Rossiya Markaziy Ijroiya Qo`mitasi va RSFSR Xalq Komissarlari Sovetining Turkiston ishlari bo`yicha komissiyasi (Turkkomissiya) ishlagan edi. Bu binoda 45 ta zal bo`lib, ularda 7 mingdan ortiq eksponat joylashtirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
