Тарих машғулотларида ўтилган мавзуларни дидактик ўйинлар орқали

«Нотиқ» ўйини. 
Ўйиннинг тавсифи
. Ушбу ўйинда ўқувчилар 
жамоа (гуруҳ)ларга ажратилмайди. Ўтилган 
мавзу (боб) ўқувчиларнинг қанчалик таъриф, 
тавсиф, изоҳ, хато ва тўғри сўзлаб бериши би-
лан ўлчанади. Демак, технологик жараён ин-
дивидуалликка асосланади.
Ўйиннинг
мақсади.
Дарс жараёнида ўқув-
чиларда ўз фикрини мустақил равишда эркин 
баён эта олиш, ўзини-ўзи баҳолаш, бошқалар 
фикрига ҳурмат билан қараш, керакли фикрни 
жойида билдириш ва албатта ўзи эгаллаган 
БКМ (билим, кўникма ва малака)ларни ишонч 
билан айта олишга ўргатишдан иборат.
Ўйиннинг
қўлланилиши
. Ўтилган мавзу 
(боб)ни тугаллаганда ўқувчилар томонидан 
1
Мазкур ўйин усуллари муаллиф томонидан амалиётга 
киритилмоқда.
ўзлаштирилганлик даражасини баҳолаш, так-
рорлаш, мустаҳкамлаш учун мўлжалланган.
Ўйин
қоидаси
. Машғулот ихтиёрийликка 
асосланган ҳолда дастлаб қайсидир ўқувчи 
ўзи ихтиёрий туриб гапиради. Жараён даво-
мида ўқувчи ўтилган мавзу (боб)дан бир оз 
маълумот бергач, ўқитувчи уни тўхтатади ва 
бошқаларга рухсат беради.
Кейинги ўқувчи ҳам бир оз маълумот бер-
гач, унга ҳам рухсат берилади ва ундан кейин-
гиларга ҳам шу тарзда навбат бериб чиқилади. 
Ўқувчилар шу тарзда ўтилган мавзу юзасидан 
ўз маълумотларини бера бошлайдилар.
Ўқитувчи эса гапириб бораётган ўқувчилар-
нинг кетма-кетлигини рақамлаб боради. Бу 
жараёнда синфдаги 13-14 та ўқувчи ёки ундан 
ҳам кўпроғи қатнашиши мумкин. Ўқитувчи бу 
жараёнда барча дарсга тайёр ўқувчиларни на-
зарда тутиши лозим.
Ўқитувчи бошқа иштирокчи бўлмаслигини 
аниқлагач яна биринчи бўлиб гапирган ўқув-
чига мавзу (боб)нинг келган жойидан давом 
эттиришига рухсат беради. Кейинги рақамдаги 
ўқувчилар ҳам ўзидан олдинги ҳар бир ишти-
рокчининг мавзудаги чала қолдирган жойла-
рини тўлдириб ўзи ҳам давом эттиради.
Бу жараёнда иштирокчилар берилган маъ-
лумотларни танқид қилиши ёки хатолигини 
исботлаб ўтиб кетиши мумкин. Бундай ҳолда 
ушбу иштирокчи ўзидан олдинги иштирокчи-
ни ўйиндан четлаштиради.
Кетма-кетлик асосидаги навбат етиб келган 
вақтда ўқувчи ўша мавзуни давом эттира ол-
маса ҳам ўйиндан четлаштирилади.
Жараён шу тарзда синфда то 3 та ўқувчи 
қолгунича давом этади.
«Нотиқ» ўйини юқорида таъкидлангани-
дек, ўқувчиларда мавзунинг етарли даражада 
ўзлаштирилганлигини янада умумлаштириш, 
такрорлаш мақсадида қўлланилади. Албатта, 
мавзунинг мазмун-моҳияти ўқитувчи томо-
нидан ўқувчиларга аъло даражада сингди-
рилган бўлиши лозим. Шундагина ўқувчилар 
ушбу ўйиннинг фаол иштирокчиси бўла олади, 
ўқитувчи эса ўз олдига қўйган мақсадига эри-
шади. 
55
ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ

---