Тарих факультети/Археология кафедраси 5120400-археология таълим йуналиши

anthropogenic 
Червертичный 
период 
или 
антропоген 
Бундан 
2,588 
миллион йил аввал 
бошланиб хозирга 

---

даври 
қадар 
давом 
этмоқда. 
Петрография 
Petrography 
Петрография
Бу геология фани 
бўлиб, 
у 
тоғ 
жинсларни 
ҳар 
томонлама 
ўрганади. 
Геохронология
Geochronology
Геохронология
Ернинг 
ѐшини 
йиллар 
билан 
ифодалаб бериш 
Архей эраси
Archaea
Архей
Геологик 
даврлардан 
бири 
бўлиб, Бу эрада 
ерда хали хайвон 
организмлари кам 
ва 
ўсимлик 
организмлари 
бўлмаган 
Кайнозой 
эраси 
Cainozoe 
Кайнозой
Учламчи 
ва 
тўртламчи 
даврлардан иборат. 
Тўртламчи 
давр 
Quaternary 
period 
Червертичный 
период 
Яъни 
инсоният 
пайдо бўлган давр 
антропоген даври 
деб 
хам 
юритилади. 
Плейстоцен 
Pleistocene 
Плейстоцен
Буюк 
музликлар 
мавжуд 
бўлган 
давр ҳисобланади 

---

Мавзу юзасидан тест 
1.
 
Ибтидоий жамият тарихий жиҳатдан неча даврга бўлинади? 
A.
*Икки даврга 
B.
Бир даврга 
C.
Уч даврга 
D.
Беш даврга 
 
2.
 
Хитой ва римлик философлари энг қадимги тарихни қанақа 
даврларга бўлишган? 
A.
*Тош, бронза ва темир асрига 
B.
Тош асрига 
C.
Мис-тош асарига 
D.
Янги тош асрига 
3.
 
Сўнгги палеолит қайси даврларни ўз ичига олади? 
A.
*Мил. авв 45-40- 12-10 минг йилликларни 
B.
Мил. авв. 60-40 минг йилликларни 
C.
Мил. авв 100-40 минг йилликларни 
D.
Мил. авв30-6 минг йилликларни 
4.
 
Мезолит даври қайси даврларни ўз ичига олади? 
A.
*Мил. авв 12-7 минг йилликларни 
B.
Мил. авв 25-12 минг йилликларни 
C.
Мил. авв 6-4 минг йилликларни 
D.
Мил. авв 20-10 минг йилликларни 
5.
 
Палеолит сўзи қайси тилдан олинган 
A.
*Юнон тилидан 
B.
Санскрит тилидан 
C.
Инглиз тилидан 
D.
Француз тилидан 

---

6.
 
Неолит сўзи қайси тилдан олинган 
B.
*Юнон тилидан 
C.
Рус тилидан 
D.
Инглиз тилидан 
E.
Немис тилидан 
7.
 
Кишилик 
тарихини 
археологик 
жиҳатдан 
дастлаб 
даврлаштириган шоир-философ? 
A.
*Лукреций Кар 
B.
Геродот 
C.
Гомер 
D.
Демокрит 
8.
 
Геродот қайси асрда яшаган? 
A.
*Мил. авв 5 асрда 
B.
Мил. авв 4-3 асрларда 
C.
Мил. авв 3 асрда 
D.
Мил. авв 2 асрда 
9.
 
Ксенофонт қачон яшаган? 
A.
*Мил. авв V аср охири IV асрнинг биринчи ярмида 
B.
Милодий III асрда 
C.
Милодий IV асрда 
D.
Мил. авв II-I асрларда 
10.
 
Ибтидоий тўда археологик даврлаштиришнинг қайси 
босқичига тўғри келади? 
A.
*Қадимги тош асрининг илк ва ўрта босқичига 
B.
Қадимги тош асрнинг илк босқичига. 
C.
Қадимги тош асрининг ўрта босқичига 
D.
Қадимги тош асрининг сўнгги босқичига 
 

---

5-6 мавзу. Ибтидоий тарихнинг манбашунослиги ва тарихнавислиги 
Режа 
1.
Археология манбалари ва уларни ибтидоий жамият тарихини ўрганишдаги 
ўрни.
2.
Этнография ва этнология маълумотлари илмий манба сифатида. 
3.
Тарихий антропология. 
4.
Палеолингвистика (қадимги тилшунослик) ибтидоий жамият тарихини қайта 
тиклашнинг муҳим манбаи сифатида. 
5.
Палеоботаника, палеозоология, палеоклиматология илмий манбалари. 
6.
Ибтидоий давр ҳақида антик ва ўрта аср давр муаллифларининг қарашлари. 
7.
Олд тарихга оид аниқ маълумотларнинг тўпланиши (XIX-ХХ асрлар). 
Калит сўзлар
. 
Кишилик жамияти, олод тарих, археологик ашѐ, этнографик 
маълумот, тарихий антропология, лингвистика
.
1.Илмий манбалари ва уларнинг турлари. 
Маълумки кишилик 
жамияти тарихининг бошланғич даври узоқ ўтмишга бориб тақалади. Тарих 
бир-биридан фарқ қилувчи турли ижтимоий тузум ва тарихий даврларга 
бўлинади. башарият тарихини ўрганиш эса ниҳоят даражада мураккаб, айни 
вақтда шарафли вазифадир. 
Башарият тарихининг ҳар бир даври мазкур давр учун хос бўлган 
илмий манбаларга асосланиб ўрганилади ва қайта тикланади. 
Инсоният тарихининг жуда катта ибтидоий ва қадимий даври моддий 
буюмларга асосланиб ўрганилса, кейинги даврлари тарихи эса асосан ѐзма 
манбаларга ва археологик ашѐларга асосланиб ўрганилади. 
Маълумки, ибтидоий жамоа жуда катта тарихий даврни 4,5-4 миллион 
йилни ўз ичига олар экан, кишилик жамияти тарихининг 1800 қисми ѐзма 
тарих асосида, 799 800 қисми эса археологик-моддий манбаларга асосланиб 
ўрганилади. 
Узоқ давом этган мазкур тарихий даврда табиатнинг турли-туман 
ходисалари гирдобида яшаган ибтидоий кишилар Ер шарининг катта 

---

қисмида тарқалиб турли географик муҳитларда хаѐт кечириб тирикчилик 
ўтказганлар. Шундай экан, ибтидоий давр кишилари тирикчиликнинг асосий 
манбаи уларни ўраб турган географик мухитнинг турли шарт-шароитларига 
мувофиқ дастлаб ўзлаштирувчи хўжалик-овчилик, термачилик ва 
балиқчилик, кейинчалик эса ишлаб чиқариш хўжалиги-деҳқончилик, 
чорвачилик ва хунармандчиликдан келадиган махсулотлар бўлганлиги 
шубхасиздир. Ибтидоий кишилар яшаш шароити ўз тирикчилик 
воситаларига мувофиқ келадиган қурол-яроғ, асбоб-ускуна. Турар-жой ва 
бошқа турли нарсаларни яратганлаки, улар яратган барча буюмларнинг 
қолдиқлари, шунингдек ўша давр кишиларининг устихонлари, калла 
суяклари ва уларнинг қолдиқлари ер остида сақланиб келади. Бу воситалар 
кишиликнинг ибтидоий даврини ўрганиш ва қайта тикланишнинг асосий 
манбалари бўлиб ҳизмат қилади. 
Шуни таъкидламоқ керакки, ибтидоий жамоа тарихини ўрганиш, 
билиш ва қайта тикланишнинг асосий манбалари ва уларнинг турлари ҳақида 
олимлар орасида қизғин баҳс боради. 
Кишиликнинг кейинги давр тарихини ўрганишда олимлар асосан ѐзма 
манбаларга суянадилар. 
Ибтидоий жамоа тузуми даврида ѐзув ва ѐзма манбалар бўлмаган. Шу 
туфайли ѐзув ва ѐзма манбалар ибтидоий давр тарихини қайта тиклашнинг 
асосий манбаи бўлаолмайди. лекин ибтидоий даврнинг шундай ажойиб, 
нодир манбалари борки, улар Ер юзида инсониятнинг вужудга келиши, 
ривожланиш босқичлари, хўжалиги, ижтимоий муносабатлари ва маънавий 
маданият ҳақида етарлича маълумот бериши мумкин. 
Ибтидоий жамият тарихини қайта тиклаш ва ўрганиш илмий 
манбалари хилма-хилдир. Улар археология, этнография, тарихий 
антропология, геология, археозоология, археоботаника, тилшунослик, 
информатика, халқ оғзаки ижодиѐти ва қисман ѐзма манбалардир.